បច្ចុប្បន្នការទិញ-លក់អចលនទ្រព្យមានសកម្មភាពយ៉ាងផុលផុសនៅលើទីផ្សារដីធ្លី និងផ្ទះសំបែងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែភាគីអ្នកទិញ និងលក់មួយចំនួននៅមិនទាន់ដឹងអំពីនីតិវិធីនៃការបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រាក្នុងការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិដោយស្របច្បាប់នៅឡើយ។
លោក យ៉េត កុលកិត្យា មន្ត្រីអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារនៃក្រសួងដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់បានឱ្យដឹងថា ពន្ធប្រថាប់ត្រាគឺសំដៅដល់ការបង់ពន្ធលើការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យ។
ពន្ធប្រថាប់ត្រាត្រូវបានធ្វើឡើងដោយច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតពន្ធប្រថាប់ត្រាដែលត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើដោយក្រឹត្យលេខ 21 ក្រ ចុះថ្ងៃទី15 ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ1991 រួមនឹងច្បាប់មួយចំនួនទៀតដូចជាច្បាប់ស្តីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ1995 ច្បាប់ស្តីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ2013 ស្តីពីការកំណត់បែបបទ និងនីតិវិធីប្រមូលពន្ធប្រថាប់ត្រារបស់រដ្ឋបាលសារពើពន្ធ និងអនុក្រឹត្យលេខ27 អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី24 ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ2017 ស្តីពីវិធាននិងនីតិវិធីនៃការលើកលែង និងអនុគ្រោះពន្ធប្រថាប់ត្រា និងលិខិតបទដ្ឋានផ្សេងៗទៀត។
លោកបន្តថា កម្មវត្ថុនៃពន្ធប្រថាប់ត្រាត្រូវបានប្រមូលចំពោះការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យ ឬការដាក់ភាគហ៊ុនជាអចលនទ្រព្យក្នុងក្រុមហ៊ុន ការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន ឬយានយន្តគ្រប់ប្រភេទ ការផ្ទេរចំណែកណាមួយ ឬទាំងស្រុងនៃភាគហ៊ុនរបស់ក្រុមហ៊ុន កិច្ចសន្យាផ្គត់ផ្គង់ទំនិញ ឬសេវាដែលប្រើប្រាស់ថវិការដ្ឋ និងលិខិតមានលក្ខណៈគតិយុត្ត មានដូចជាលិខិតស្តីពីការបង្កើតក្រុមហ៊ុន លិខិតស្តីពីការរំលាយក្រុមហ៊ុនបញ្ចូលគ្នា និងលិខិតស្តីពីការបិទក្រុមហ៊ុនជាដើម។
ចំពោះកាតព្វកិច្ចនៃការបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រា ត្រូវបានច្បាប់អនុវត្តចំពោះអ្នកទទួលកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យ ឬមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន ឬយានយន្តគ្រប់ប្រភេទ អ្នកទទួលសិទ្ធិកាន់កាប់ភាគហ៊ុន អ្នកទទួលចុះកិច្ចសន្យាផ្គត់ផ្គង់ទំនិញ ឬសេវាដែលប្រើប្រាស់ថវិការដ្ឋ ឬអ្នកទទួលសិទ្ធិលើលិខិតមានលក្ខណៈគតិយុត្ត។ ពន្ឋប្រថាប់ត្រានេះដែរ ត្រូវបានលើកលែងចំពោះការទទួលកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់ដីក្នុងលក្ខណៈសម្បទានពីរាជរដ្ឋាភិបាល សម្រាប់ជាប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច ឬសង្គមកិច្ចពីដីឯកជនរបស់រដ្ឋដល់ជនក្រីក្រដែលខ្វះខាតដីធ្លីសម្រាប់សង់លំនៅឋាន ឬធ្វើកសិ-ឧស្សាហកម្ម ឬកសិកម្មជាលក្ខណៈគ្រួសារ ការទទួលសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យដែលត្រូវបានកត់ត្រាចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋនានានៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ការទទួលសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យរបស់បេសកកម្មការទូត ឬកុងស៊ុលបរទេស ឬអង្គការជាតិអន្តរជាតិ ឬទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការបច្ចេកទេសរបស់រដ្ឋាភិបាលនានា។
ក្រៅពីនេះពន្ធប្រថាប់ត្រាត្រូវបានលើកលែងផងដែរចំពោះការទទួលកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យក្នុងរង្វង់ញាតិ ដូចជារវាងឪពុកម្តាយទៅឱ្យកូនបង្កើត រវាងប្តី-ប្រពន្ធ រវាងយាយ-តាផ្ទេរទៅឱ្យចៅ ឪពុក-ម្តាយផ្ទេរទៅឱ្យកូន ឬកូនប្រសារ(ទ្រព្យរួមប្តីប្រពន្ធ) រវាងយាយ-តាទៅឱ្យចៅបង្កើត ឬចៅប្រសារ(ទ្រព្យរួមប្តីប្រពន្ធ)។
ពន្ធប្រថាប់ត្រានេះត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យដកចេញពីមូលដ្ឋានគិតពន្ធប្រថាប់ត្រាចំនួន 200លានរៀលចំពោះការធ្វើសន្តតិកម្ម និងចំនួន 100លានរៀលចំពោះការធ្វើប្រទានកម្មរវាងសាច់ញាតិខាងលើ ប៉ុន្តែចំពោះការធ្វើប្រទានកម្មចាប់ពីលើកទី2ទៅ ត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យដកចេញពីមូលដ្ឋានគិតពន្ធប្រថាប់ត្រាចំនួន 100លានរៀលរវាងសាច់ញាតិ ឪពុក-ម្តាយ បងប្អូនបង្កើត និងយាយ-តាជាដើម។
ជាទូទៅពន្ធប្រថាប់ត្រាលើការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិអចលនទ្រព្យត្រូវបានគិតអត្រា4% នៃតម្លៃអចលនទ្រព្យនៅពេលផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យជាសំណង់ ឬដីធ្លី ឬការដាក់ភាគហ៊ុនជាអចលនទ្រព្យក្នុងក្រុមហ៊ុន។ តម្លៃអចលនទ្រព្យត្រូវបានកំណត់ក្នុងឧបសម្ព័ន្ធនៃប្រកាសស្តីពី ការកំណត់មូលដ្ឋានគិតពន្ធប្រថាប់ត្រាចំពោះការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ឬក្នុងកិច្ចសន្យាផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់ ឬលិខិតគតិយុត្តពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតក្នុងករណីដែលមានតម្លៃស្មើ ឬខ្ពស់ជាងតម្លៃដែលមានចែងក្នុងឧបសម្ព័ន្ធនៃប្រកាសនេះ។
ពន្ធនេះតម្រូវឱ្យអ្នកជាប់ពន្ធត្រូវបំពេញការស្នើសុំបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រាលើការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យ និងចុះបញ្ជីពាក្យស្នើសុំនេះនៅរដ្ឋបាលសារពើពន្ធ។ អ្នកជាប់ពន្ធត្រូវមានកាតព្វកិច្ចដាក់លិខិតប្រកាស និងបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រាឱ្យបានចប់សព្វគ្រប់ក្នុងរយៈពេល 3ខែចំពោះអចលនទ្រព្យដែលបានចុះបញ្ជី(មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ)បន្ទាប់ពីកាលបរិច្ឆេទនៃដីកាបញ្ជូនសំណុំឯកសារផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យរបស់ប្រធានមន្ទីររៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម សំណង់ និងសុរិយោដីរាជធានី-ខេត្ត និងអចលនទ្រព្យដែលមិនទាន់ចុះបញ្ជី (គ្មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ) បន្ទាប់ពីកាលបរិច្ឆេទនៃដីកាបញ្ជូនសំណុំឯកសារសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យ របស់មេឃុំ-ចៅសង្កាត់(អាជ្ញាធរដែនដី)។
ប្រសិនបើម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ឬអ្នកកាន់កាប់ថ្មីនេះមិនបានបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រាតាមច្បាប់នោះទេ រដ្ឋបាលសុរិយោដីមិនអាចចេញ ឬផ្ទេរវិញ្ញាបនបត្រសម្គាល់កម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យថ្មីនោះទេ ហើយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានថ្នាក់ក្រោមជាតិ(មេឃុំ ចៅសង្កាត់ ក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ) មិនមានសិទ្ធិផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យដែលមិនបានបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រានោះទេ ទោះជាអចលនទ្រព្យនោះបានចុះបញ្ជី ឬមិនបានចុះបញ្ជីក៏ដោយ ហើយត្រូវបញ្ជូនរាល់ករណីស្នើសុំផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនទ្រព្យទាំងនោះឱ្យមកបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រានៅរដ្ឋបាលសារពើពន្ធតាមច្បាប់ និងបទប្បញ្ញតិ្តស្តីពីពន្ធដារជាធរមាន៕
