កម្ពុជាជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសទាំងអស់លើពិភពលោកដែលកំពុងយកចិត្តទុកដាក់លើការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបរិបទឌីជីថល និងផ្នែកសំខាន់ៗជាច្រើនទៀតនៃបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម។ កម្ពុជាមានចំណុចជាច្រើនអំណោយផលសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍខ្លួនឆ្លើយតបនឹងបម្រែបម្រួលយ៉ាងឆាប់រហ័សនេះ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តីក៏មានកត្តាប្រឈមជាច្រើនដែលទាមទារឱ្យមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងខ្លាំងបំផុតដើម្បីដោះស្រាយ។
1. ឱកាសរបស់កម្ពុជា
ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ណាត ប៊ុនរឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បានលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជាមានទាំងកត្តាកាលានុវត្តភាព និងកត្តាប្រឈមជាច្រើនក្នុងវិស័យធនធានមនុស្សដែលយើងបានដឹងច្បាស់ និងត្រៀមខ្លួនកែប្រែកត្តាប្រឈមទាំងអស់នោះឱ្យមានភាពប្រសើរឡើង។ បើនិយាយពីកាលានុវត្តភាព យើងឃើញថា កម្ពុជាបានភ្ជាប់ឱកាសរបស់ខ្លួនជា 3កម្រិត គឺកម្រិតសកល កម្រិតជាតិ និងកម្រិតក្រសួងអប់រំ។ កម្រិតសកល គឺយើងបានភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងល្អ និងអនុវត្តទៅតាមចលនាសំខាន់ៗទាំងថ្នាក់ពិភពលោក និងថ្នាក់តំបន់។ នៅឆ្នាំ1990 កម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមក្នុងចលនាសកលមួយស្តីពីការអប់រំសម្រាប់ទាំងអស់គ្នាដែលធ្វើឡើងនៅប្រទេសថៃហើយនៅឆ្នាំ 2015 មានចលនាថ្មីមួយទៀតគឺគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សហសវត្សរ៍ 2015។ បន្ទាប់មកទៀតនាពេលថ្មីៗនេះជាអន្តរជាតិមានចលនាថ្មីមួយទៀតហៅថា គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព2030 ហេតុនេះកម្ពុជាបានចូលរួម និងតាមទាន់គ្រប់ចលនាសំខាន់ៗរបស់សកលលោក ដែលនេះជាឱកាសមួយផងដែរ។
ឯកឧត្តម ណាត ប៊ុនរឿន មានប្រសាសន៍ថា៖ “បើមើលតាមចរន្តទាំងអស់នេះយើងឃើញថា កម្ពុជានៅមិនឆ្ងាយពីពិភពលោកទេ ដែលនេះជាឱកាសសម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការចូលរួម និងខិតខំប្រឹងប្រែងត្រៀមខ្លួនអភិវឌ្ឍទៅតាមចរន្តសកល”។
ឯកឧត្តមរដ្ឋលេខាធិការបានលើកឡើងផងដែរថា ចំណុចមួយផ្សេងទៀតដែលជាចំណុចសំខាន់របស់កម្ពុជា គឺគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព2030 គឺស្របទៅនឹងគោលដៅរបស់កម្ពុជាដែលចង់ក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ2030 ហើយស្របជាមួយគ្នានេះកម្ពុជាក៏មានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗរបស់ខ្លួនផងដែរដោយផ្តោតលើសមធម៌ បរិយាប័ន្ន គុណភាពអប់រំ សិក្សាពេញមួយជីវិត និងសម្រាប់ទាំងអស់គ្នា។ ហេតុនេះចាប់ពីថ្ងៃនេះទៅ បើនិយាយពីប្រព័ន្ធអប់រំ គឺគេចាប់ផ្តើមផ្តោតលើគុណភាពជាចម្បង។
ចំពោះឱកាសនៅថ្នាក់តំបន់វិញ ឯកឧត្តមបានលើកឡើងថា ក្រៅពីការប្រជុំប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអាស៊ាន យើងក៏មានការប្រជុំជាទៀងទាត់រវាងរដ្ឋមន្ត្រីអប់រំនៅអាស៊ានផងដែរ ដើម្បីជជែកគ្នា ពិភាក្សា និងដឹងថា តើយើងស្ថិតនៅកម្រិតណា? ហើយខ្វះខាតអ្វីខ្លះ? និងត្រូវបន្តអភិវឌ្ឍអ្វីខ្លះបន្ថែមទៀត?។ ចំណែកឯកម្រិតជាតិវិញ គឺកម្ពុជាមានចក្ខុវិស័យ2030 និង2050 ដែលផ្តោតសំខាន់លើសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល និងសង្គមឌីជីថល ដែលក្នុងនោះអ្វីដែលចាំបាច់សម្រាប់យើងដើម្បីសម្រេចគោលដៅគឺការអប់រំ។ ក្រៅពីនេះទៀតកម្ពុជាក៏មានគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្ម2015-2025 ដែលយើងអាចនឹងឈានទៅការប្រកួតប្រជែងជាមួយបណ្តាប្រទេសមួយចំនួន ជាមួយនឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចចំនួន 7%។ ឱកាសមួយផ្សេងទៀតគឺចំនួនប្រជាជនបច្ចុប្បន្ន ប្រមាណជា 15លាននាក់ ឬអាចកើនដល់16លាននាក់ បន្ទាប់ពីធ្វើជំរឿនគេបានរកឃើញថា ប្រជាជនដែលប្រើប្រាស់ទូរស័ព្ទ មានរហូតដល់ទៅ 117% ដោយឡែកអ្នកប្រើប្រាស់អុីនធើណិតមាន 68% ដែលចំណុចនេះបានបង្ហាញថា ប្រជាជនយើងបានសម្របខ្លួនរួចជាស្រេចជាមួយនឹងបច្ចេកវិទ្យា។ ចំពោះកម្លាំងពលកម្មវិញ យើងឃើញថាប្រជាជនកម្ពុជាចន្លោះពី 15ឆ្នាំ ដល់ 64ឆ្នាំ មានដល់ទៅ 8លាននាក់ ក្នុងចំណោមប្រជាជនចំនួន 15លាននាក់ជាង ដែលនេះជាចំណុចអំណោយផលយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍ។
ចំពោះឱកាសក្នុងលក្ខខណ្ឌក្រសួងវិញគឺ យើងមានចក្ខុវិស័យអប់រំរបស់ខ្លួន មានរចនាសម្ព័ន្ធអប់រំមានខ្លឹមសារអប់រំ និងមានលទ្ធផលអប់រំដែលថ្មីៗនេះបន្ទាប់ពីបានធ្វើការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធអប់រំ ជាពិសេសការប្រឡងបាក់ឌុប យើងមើលឃើញថា ប្រជាជន និងសាធារណជន និងអន្តរជាតិមានការទទួលស្គាល់ជាវិជ្ជមាន។ លើសពីនេះទៅទៀតក្រសួងក៏បានរៀបចំឱ្យមានសាលាជំនាន់ថ្មី មានការរៀបចំការគ្រប់គ្រងតាមសាលារៀនបែបថ្មី មានរៀបចំកម្មវិធីវិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា វិស្វកម្ម និងគណិតវិទ្យា (STEM) រួមទាំងកម្មវិធីអប់រំបច្ចេកទេស និងប្រឹក្សាអាជីពជាដើម។ លើសពីនេះទៅទៀតបច្ចុប្បន្ននេះសាលាចំណេះដឹងទូទៅនៅកម្ពុជាមានសិស្សប្រមាណជាង 3លាននាក់ និងមានគ្រូរហូតដល់ទៅ 9,2817នាក់ ស្របពេលដែលយើងក៏មានដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើនគាំទ្រ និងជួយដល់ក្រសួង។
សម្រាប់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបរិបទឌីជីថល ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ក៏បានរៀបចំកម្មវិធីអន្តរជាតិចំនួន 3ដើម្បីដាក់ឱ្យនិស្សិតកម្ពុជាសិក្សាគឺទី1 បង្កើតឱ្យមានបរិញ្ញាបត្រសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល ទី2 ផ្នែកវិស្វកម្មទីក្រុងឆ្លាត (smart city) និងទី3គឺផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាហិរញ្ញវត្ថុ។
2. កត្តាប្រឈមក្នុងបរិបទបច្ចេកវិទ្យាចំពោះកត្តាប្រឈមវិញ
ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ ណាត ប៊ុនរឿន បានបញ្ជាក់ថា ការកែទម្រង់ ឬអភិវឌ្ឍន៍វិស័យអប់រំមិនអាចធ្វើបានក្នុងរយៈពេលមួយយប់នោះទេ ហើយក៏មិនអាចធ្វើយូរអូសបន្លាយដូចរឿងមួយពាន់មួយយប់ដែរ ហេតុនេះយើងត្រូវការពេលវេលា និងដោះស្រាយឧបសគ្គជាច្រើន។ ការរៀបចំប្រព័ន្ធអប់រំត្រូវតែប្រុងប្រយ័ត្ន មិនអាចយកមនុស្សមួយជំនាន់ទៅសាកល្បងបានទេ ព្រោះមនុស្សជាកុមារ ជាយុវជនមិនមែនជាសត្វកណ្តុរដែលត្រូវពិសោធនោះទេ។ ការចាប់ផ្តើមរៀបចំប្រព័ន្ធអប់រំគឺត្រូវចាប់ផ្តើមធ្វើជាជំហានៗដោយប្រុងប្រយ័ត្នបំផុត ចាប់ផ្តើមពីតូចបំផុតតែត្រូវកំណត់ពីគុណភាព។
ឯកឧត្តមបញ្ជាក់ផងដែរថា ដូចយើងបានមើលឃើញហើយថា ឱកាសល្អរបស់យើង គឺយើងមានគ្រឹះស្ថានសិក្សារហូតដល់ទៅ 125គ្រឹះស្ថាន ទាំងរដ្ឋ និងឯកជន តែចំនួននិស្សិតដែលចប់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់តែ 1%ប៉ុណ្ណោះដែលរៀនផ្នែកវិស្វកម្ម និងបច្ចេកវិទ្យា និងនិស្សិតដែលសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រតែ 2% ប៉ុណ្ណោះ។ ហើយលើសពីនេះទៅទៀតនិស្សិតដែលបញ្ចប់ថ្នាក់បណ្ឌិតថ្មីៗនេះ 100% ជាអ្នករៀនវិទ្យាសាស្ត្រពិត ដែលនេះជាកត្តាប្រឈមរបស់កម្ពុជាក្នុងបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្មទី4។
ចំពោះបញ្ហាគ្រូបង្រៀនវិញ យើងឃើញថា យើងមានគ្រូ 92,817នាក់ តែក្នុងនោះមានជាង 70,000នាក់មានគុណវុឌ្ឍិទាបជាងបរិញ្ញាបត្រ។ ចំណែកឯសិស្សដែលសិក្សាថ្នាក់មធ្យមសិក្សាចំណេះទូទៅវិញ មានតែ 22%ប៉ុណ្ណោះដែលបានបញ្ចប់ការសិក្សា។ ដោយឡែកការបារម្ភរបស់យើងមួយទៀត គឺគ្រូឧត្តមសិក្សាដែលកំពុងបង្រៀនទាំង 125គ្រឹះស្ថាន មានកម្រិតគុណវុឌ្ឍិបណ្ឌិតតែ 8.10%តែប៉ុណោះ ក្រៅពីនោះគឺបញ្ចប់ត្រឹមថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ និងថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រ។
បើមើលទៅលើ់បញ្ហាប្រឈមក្នុងវិស័យពលកម្មវិញ យើងឃើញហើយថា កម្លាំងពលកម្មដែលមានអាយុចាប់ពី 15-64ឆ្នាំ មានដល់ទៅ 8លាននាក់លើ 15លាននាក់ តែក្នុងនោះនៅពេលវិភាគដល់កម្រិតអប់រំវិញយើងឃើញថា ក្នុងចំណោម 8លាននាក់នោះ មានអ្នកមិនបានចូលរៀន ឬចូលរៀនបានតិចតួចមានត្រឹមតែ 13.5% ដែលបញ្ហានេះប៉ះពាល់ដល់ផលិតភាពការងារផងដែរ ព្រោះពួកគាត់ប្រើកម្លាំងសុទ្ធសាធ ឬប្រើបញ្ញាតិចតួចបំផុត។ ក្រៅពីនេះ អ្នកដែលបានចប់បឋមសិក្សាមានចំនួន 27% ហើយអ្នកដែលចប់អនុវិទ្យាល័យមានចំនួន 14% ស្របពេលដែលអ្នកបញ្ចប់វិទ្យាល័យមានតែ 6%ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងចំណោមនោះ អ្នកដែលបានបញ្ចប់មហាវិទ្យាល័យមានចំនួនតិចជាងគេ គឺ 5% ដែលនេះជាបញ្ហាប្រឈមមួយពាក់ព័ន្ធនឹងផលិតភាពការងារ។
បញ្ហាប្រឈមមួយថ្មីទៀត គឺរឿងគុណតម្លៃប្រពៃណី និងគុណតម្លៃសង្គមទំនើប មានន័យថា យើងមានបញ្ហាគម្លាតរវាងមនុស្សចាស់ និងចំណេះដឹងថ្មី។ បច្ចុប្បន្ននេះជាសម័យបច្ចេកវិទ្យា ដែលមនុស្សអាចផ្តល់សេវា ទទួលសេវា និងប្រើប្រាស់បណ្តាញបច្ចេកវិទ្យា តែមនុស្សចាស់នៅមិនទាន់អាចប្រើប្រាស់បាននៅឡើយ ដែលនេះជាបញ្ហាប្រឈម។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តីយើងក៏មានបញ្ហាប្រឈមផងដែរចំពោះមនុស្សថ្មី និងចំណេះដឹងចាស់វិញ មានន័យថា នៅពេលដែលបច្ចេកវិទ្យាទំនើបពេក មនុស្សជំនាន់ថ្មីប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាខ្លាំងជ្រុល ធ្វើឱ្យពួកគេបាត់បង់ការទំនាក់ទំនង លែងចេះសំពះគ្នាជាដើម ឬគម្លាតរវាងគ្រួសារកាន់តែឆ្ងាយពីគ្នាដែលនាំឱ្យមានបញ្ហា៕
