ម្ទេសហាវ៉ៃ ជាដំណាំមួយប្រភេទដែលមានដើមកំណើតនៅប្រទេសមិកស៊ិក ហើយត្រូវបាននាំមកដាំនៅតំបន់អាស៊ីក្នុងសតវត្សរ៍ទី16 ដោយជនជាតិព័រទុយហ្គាល់។ គឺជាប្រភេទបន្លែមានក្លិនឈួល ឬហឹរ ហើយម្ទេសខ្លះផ្លែរាងមូលកន្តុបខ្លី។ ម្ទេសហាវ៉ៃជាដំណាំដែលមានដើមឈរត្រង់ បែកមែក មានកម្ពស់ពីកន្លះម៉ែត្រ ទៅ1ម៉ែត្រកន្លះ(អាស្រ័យទៅតាមពូជ) វាមានស្លឹកពណ៌បៃតងចាស់ ផ្ការបស់វាមានរាងដូចផ្កាយមានពណ៌ស។ បន្លែម្ទេសហាវ៉ៃ គេនិយមបរិភោគផ្លែខ្ចីដែលមានពណ៌បៃតងចាស់។
ក្នុងប្រទេសកម្ពជាដែលគេនិយមចូលចិត្តដាំម្ទេសហាវ៉ៃគ្រប់រដូវកាល ដោយសារតែវាជាដំណាំមានភាពងាយស្រួលក្នុងការដាំដុះ និងមានតម្រូវការលើទីផ្សារល្អទៀតផង។ ដំណាំម្ទេសប្រភេទនេះងាយស្រួលថែទាំ ហើយវាធន់ស៊ូនឹងសីតុណ្ហភាពបានល្អ។ ចំពោះសីតុណ្ហភាពដែលម្ទេសហាវ៉ៃអាចលូតលាស់បានល្អ គឺស្ថិតក្នុងចន្លោះ 25-30អង្សាសេប៉ុន្តែដើមម្ទេសហាវ៉ៃ ជាប្រភេទរុក្ខជាតិដែលមិនត្រូវ-ការសំណើមខ្ពស់ពេកទេ។
ដោយមើលឃើញថា ម្ទេសហាវ៉ៃមានអត្ថប្រយោជន៍ច្រើនយ៉ាងណាស់សម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ដូចជាយកទៅកែច្នៃធ្វើជាម្ទេសក្រៀម ឆ្អើរ ជ្រក់ម្ទេស និងបរិភោគស្រស់ សហគមន៍កសិករជាច្រើននៅតាមបណ្តាខេត្តមួយចំនួនបានបង្កើនទិន្នផលបន្លែប្រភេទនេះ និងជួយបង្កើនសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ ដូចជាសហគមន៍សៀមរាបមានជ័យដែលក្នុងនោះមានសមាគម3 រួមគ្នា ក៏បានចូលរួមដាំដំណាំម្ទេសហាវ៉ៃដើម្បីបំពេញសេចក្តីត្រូវការបន្លែសរីរាង្គក្នុងស្រុកផងដែរ។
លោក ទួត សេងហ័ង អ្នកទីផ្សារបស់សមាគម“ត្រសក់ផ្អែមសៀមរាបមានជ័យ” បានប្រាប់កាសែតឡារ៉ែនពាណិជ្ជឱ្យដឹងថា៖ ដំណាំម្ទេសហាវ៉ៃដុះលូតលាស់ល្អនៅរដូវត្រជាក់(អាកាសធាតុត្រជាក់)នៅលើដីដែលមិនជាំទឹក និងសម្បូរដោយជីជាតិសរីរាង្គ ជាពិសេសដីដែលសមស្របសម្រាប់ម្ទេសហាវ៉ៃ គឺដីឥដ្ឋពណ៌ក្រហម ឬដីកណ្ដេង និងមានភាពធន់ស៊ូនឹងដីអាស៊ីត និងជាតិអាល់កាឡាំង។ ម្ទេសហាវ៉ៃ អាចលូតលាស់នៅក្នុងម្លប់បាន(វាអាចធន់នឹងម្លប់បានប្រហែល45%)។
លោកបន្តថា គេអាចប្រមូលផលម្ទេសយកគ្រាប់ទុកធ្វើពូជបានក្នុងរយៈពេល 2សប្ដាហ៍ក្រោយពីវាទុំជោរ។ គ្រាប់របស់វា គេអាចរក្សាទុកបានរហូតដល់2 ទៅ 3ឆ្នាំប្រសិនបើថែរក្សាទុកដាក់បានល្អ ដូចជាទុកនៅកន្លែងដែលមិនមានសីតុណ្ហភាព(កម្ដៅ)ខ្ពស់ពេក ឬកន្លែងដែលមានសំណើមខ្ពស់ពេកជាដើម។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ក្នុងការដាំ ជាទូទៅគេច្រើនដាំវាដោយកូនដែលគេបានបណ្ដុះនៅក្នុងផើង ឬក្នុងថ្នាល។ គេអាចសាបគ្រាប់ម្ទេស 5ក្រាមនៅលើផ្ទៃដី1ម៉ែត្រការ៉េ។ កូនម្ទេសអាចដកយកទៅដាំបាន នៅពេលដែលវាមានស្លឹកពី7 ទៅ 8សន្លឹក។ ការស្ទូងកូន ឬដាំកូន គួរធ្វើឡើងនៅពេលមេឃស្រទំ ឬពេលល្ងាចត្រជាក់។ ក្រោយពីដាក់ដាំហើយ ត្រូវស្រោចទឹកភ្លាមៗដើម្បីឱ្យដីមានសំណើមល្អធ្វើឱ្យឫសឆាប់ចាប់ជាប់ទៅនឹងដី។ ចំនួនដើមដែលគេច្រើននិយមដាំ គឺពី 10,0000 ទៅ13,000ដើមក្នុងដី 1ហិកតា។ វាអាស្រ័យទៅតាមតំបន់ និងអាចដាំចម្រុះជាមួយដំណាំផ្សេងៗបាន ដូចជាដំណាំប៉េងប៉ោះ ខ្ទឹមបារាំង ពោត ខ្ទឹមស និងពពួកស្ពៃជាដើម។
ការបណ្ដុះ ជាទូទៅគ្រាប់អាចដុះពន្លកឡើងក្នុងរយៈពេលពី 6 ទៅ 15ថ្ងៃក្រោយពីសាបរួច ហើយចាប់ផ្ដើមចេញផ្កាក្នុងរយៈពេលពី 60 ទៅ 90ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីដាក់ដាំ។ រយៈពេលលូតលាស់របស់ដំណាំម្ទេសហាវៃ ចាប់ពីពេលដាក់ដាំ រហូតដល់ប្រមូលផល គឺមានរយៈពេលពី4 ទៅ 7ខែ អាស្រ័យទៅតាមពូជរបស់វា។ គ្រាប់ពូជសម្បកក្រាស់ ត្រូវត្រាំទឹក 1-2យប់ ទើបផ្អាប់នឹងក្រណាត់ 1-2យប់ទៀតដើម្បីឱ្យគ្រាប់ដុះពន្លកបានល្អ។
អ្នកកាន់ផ្នែកទីផ្សារសហគមន៍“សៀមរាបមានជ័យ”បានឱ្យដឹងថា៖ “សហគមន៍កសិករក្នុងស្រុកមង្គលបុរី ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យរបស់ខ្ញុំ បានរួមគ្នាដាំម្ទេសហាវ៉ៃនៅលើដីត្រឹម 3ហិកតាប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងមូលដ្ឋានរបស់យើង។ ក្រោយពេលដាំម្ទេសហាវ៉ៃបានរយៈពេល 4-7ខែទើបទទួលផល និងបេះបានជាប្រចាំពី 1ខែ ទៅ 1ខែកន្លះ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖“បើថែទាំបានល្អ ក្នុងទំហំដីដែលដាំម្ទេសហាវ៉ៃ 3ហិកតានេះ គឺក្នុង1ថ្ងៃយើងអាចទទួលផលបានពី 300-400គីឡូក្រាមដែរ(ក្នុងដី1ម៉ែត្រការ៉េបានផលប្រមាណ 6គីឡូក្រាមក្នុងមួយរយៈពេលទទួលផល) ពោលគឺ យើងបានថវិកាពីការលក់បន្លែម្ទេសហាវ៉ៃនេះក្នុងទឹកប្រាក់ប្រមាណជា 45លានរៀល ដោយអាចលក់បានក្នុង 1គីឡូក្រាមតម្លៃពី 4,000 ទៅ 6,000រៀល”។
បច្ចុប្បន្នម្ទេសហាវ៉ៃរបស់សមាគម“ត្រសក់ផ្អែមសៀមរាបមានជ័យ” ត្រូវបានយកទៅផ្គត់ផ្គង់នៅក្នុងផ្សារនៅភ្នំពេញ ហាងបន្លែខ្មែរអហ្កានិកហ្វាម សួនធម្មជាតិ ផ្សារកសិករ និងផ្សារខ្មែរសរីរាង្គដែលសុទ្ធតែជាដៃគូរបស់សមាគមដែលទទួលយកផលិតផលកសិកម្មពីសមាគមទៅលក់។ លោកបានប្រាប់កាសែតឡារ៉ែនពាណិជ្ជទៀតថា នាពេលថ្មីៗនេះមានការបញ្ជាទិញផលិតផលម្ទេសហាវ៉ៃជាច្រើននៅតាមទីផ្សារទំនើប រួមទាំងផ្សារទំនើបដែលទើបបង្កើតថ្មីទៀតផង ហើយសមាគមក៏មានគោលបំណងពង្រីកការដាំដុះបន្លែម្ទេសហាវ៉ៃបន្ថែមដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារដែលកំពុងមានតម្រូវការខ្ពស់នេះ។
លោក សេងហ័ង បានបញ្ជាក់ទៀតថា ដូច្នេះទោះជាយ៉ាងណាក្តី សមាគមនឹងបង្កើនការដាំដុះដំណាំបន្លែម្ទេសហាវ៉ៃធម្មជាតិ ឬសរីរាង្គនេះឱ្យបានសម្បូរបែប និងច្រើនឡើងដើម្បីបំពេញតម្រូវការរបស់ផ្សារទំនើបទាំងនោះ ពីព្រោះថា បន្លែម្ទេសហាវ៉ៃនេះកំពុងមានសក្តានុពលទីផ្សារខ្លាំង ក៏ដូចជាតម្រូវការហូបចុករបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយើងផងដែរ។ លោកបានបន្ថែមថា សមាគមរបស់លោកក៏មានមហិច្ឆតាក្នុងការពង្រីកការផលិតបន្លែម្ទេសហាវ៉ៃនេះឱ្យបានប្រមាណជា 5ហិកតាបន្ថែមទៀត នាពេលខាងមុខ៕
