រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្ហាញនូវមោទនភាពរបស់ខ្លួនអំពីការអនុវត្តជាក់ស្តែងនៃថវិកាជាតិដែលមានភាពល្អប្រសើរឡើងដោយសារលំហូរថវិកាចំណូល និងចំណាយកាន់តែមានភាពរលូន ជំរុញការទូទាត់សាច់ប្រាក់បានទាន់ពេលវេលា កាត់បន្ថយការកកស្ទះបានទាំងស្រុងនូវបំណុលដ៏រ៉ាំរ៉ៃ ព្រមទាំងដាក់ឱ្យអនុវត្តនូវព័ត៌មានវិទ្យាសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញវត្ថុសាធារណៈជាដើមទៀតផង។
តាមការព្យាករ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជាឆ្នាំ 2018នេះនឹងអាចបន្តសម្រេចបានក្នុងរង្វង់ 7% ដែលផលិតផលក្នុងស្រុកបច្ចុប្បន្ននឹងកើនឡើងដល់ 99,116 ប៊ីលានរៀល ស្មើនឹង24.6ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក។ កំណើននេះទ្រទ្រង់ដោយវិស័យឧស្សហកម្មប្រមាណ8.6% វិស័យសេវាកម្ម7.6% និងវិស័យកសិកម្មប្រមាណ2%។ ចំណែកអត្រាអតិផរណាមធ្យមប្រចាំឆ្នាំវិញ ត្រូវបានប៉ាន់ស្មានក្នុងអត្រា3.5%ដោយសារការងើបឡើងវិញជាបណ្តើរៗនៃតម្លៃប្រេងលើទីផ្សារអន្តរជាតិ និងតម្លៃកសិផលមួយចំនួន។ រីឯអត្រាប្តូរប្រាក់រៀលត្រូវបានរក្សាក្នុងស្ថិរភាពអាចគ្រប់គ្រងបាន ដោយស្ថិតក្នុងរង្វង់4,037រៀលក្នុង 1ដុល្លារអាមេរិក។ អត្រានៃភាពក្រីក្របានថយចុះពី 53.5% ក្នុងឆ្នាំ2004 មកនៅត្រឹម 13.5% ក្នុងឆ្នាំ2014 និងបន្តធ្លាក់ជាបន្តបន្ទាប់ទៀត។
លោក ព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាបានថ្លែងនៅក្នុងបទសម្ភាសមួយថា ខ្ញុំគិតថា យើងពិបាកនឹងឆ្លុះបញ្ចាំងស្ថានភាពហ្នឹងថាឱ្យវាប្រាកដកម្រិតណាបានឡើយ។ “ខ្ញុំពិបាកធានា និងមានការពិបាកក្នុងការផ្ទៀងផ្ទាត់មែនទែនតាមលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រ ពីព្រោះប្រទេសកម្ពុជាខ្ញុំមានការកត់សម្គាល់មួយគឺ នៅស្រុកខ្មែរយើងគាត់មានទម្លាប់អួតច្រើន ជួនកាលគាត់ខ្ចីលុយគេជំពាក់លុយគេ តែគាត់ទិញរបស់ល្អៗច្រើនទៅប្រើ គាត់ធ្វើផ្ទះធំដើម្បីបង្ហាញថាគាត់មានលុយច្រើនប៉ុន្តែជំពាក់គេទេ តែគាត់ចំណាយសម្បើម ប្រៀបដូចទូងៗដូចស្គរ តែប្រហោងក្នុង។
លោកបានបន្ថែមថា៖ “អ៊ីចឹងទៅ ខ្ញុំពិបាកនឹងពន្យល់ថា តើកំណើនសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹងវាឆ្លុះបញ្ចាំងនូវស្ថានភាពការពិតបានដែរឬក៏អត់ទេ? គឺវាទាមទារឱ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវថែមទៀតនៅក្នុងចំណុចនេះ ទើបយើងអាចរកឃើញការពិត។ តែលោកបានមើលឃើញថា ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុមានតម្លាភាពជាងមុន ដោយបានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានច្រើនជាងមុន ទាក់ទងនឹងព័ត៌មានថវិកានៅក្នុងវេបសាយរបស់ក្រសួង។ តែលោកចង់ឱ្យមានការចូលរួមពីប្រជាពលរដ្ឋឱ្យបានច្រើនក្នុងការយល់ដឹងពីការពិភាក្សាលើការចាយវាយថវិការបស់រដ្ឋឱ្យបានច្រើនជាងមុន។
បើតាមក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ទំហំចំណូលនៃចរន្តថវិការដ្ឋបានកើនឡើង 2ដង គឺពី 2,264លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ2013 ដល់4,080លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ2018។ ការសម្រេចបាននូវចំណូលដ៏ខ្ពស់ពុំធ្លាប់មានក្នុងរយៈពេល 20ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បាននាំកម្ពុជាដែលធ្លាប់តែមានចំណូលថវិកាជាតិធៀបនឹងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបទាបជាងគេក្នុងតំបន់ឱ្យឡើងដល់កម្រិតកណ្តាលធៀបនឹងប្រទេសក្នុងតំបន់ ហើយមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ និងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិក៏បានវាយតម្លៃខ្ពស់លើសមិទ្ធផលនេះផងដែរ។
កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះត្រូវបានទទួលស្គាល់ និងវាយតម្លៃខ្ពស់ពីដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងប្រព័ន្ធវាយតម្លៃអន្តរជាតិ រួមមានក្របខ័ណ្ឌចំណាយសាធារណៈ និងគណនេយ្យភាពហិរញ្ញវត្ថុដែលហៅកាត់ថា ភីហ្វា(PEFA)។ ជារួម ចំណូលសរុបថវិកាជាតិត្រូវបានព្យាករកើនដល់ប្រមាណ23,383ប៊ីលានរៀលសមមូល 5.8%ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក ស្មើនឹង23.59% ធៀបនឹងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបដែលមានកំណើន 10.6% ធៀបនឹងឆ្នាំ2017។ ប៉ុន្តែជាមួយនឹងកំណើននៃចំណូលរបស់រដ្ឋ គេក៏បានសង្កេតឃើញថាចំណាយថវិកាជាតិសរុបរបស់រដ្ឋាភិបាលក៏មានការកើនឡើងដែរ។
សម្រាប់ឆ្នាំ2018 គ្រោងចំណាយ24,375ប៊ី-លានរៀល ស្មើនឹង24.59%នៃផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក និងមានកំណើន15.2% ធៀបនឹងឆ្នាំ2017។ ពោលគឺ ចំណាយសរុបថវិកាជាតិនេះត្រូវបានបង្កើនជិត 2ដង គឺប្រមាណ3.35ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកនៅឆ្នាំ2013 រហូតដល់ប្រមាណ 6ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ2018។
រដ្ឋមន្ដ្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានថ្លែងថា ចំណូលថវិការដ្ឋបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានកើនឡើងជិតពីរដងក្នុងរយៈពេល 5ឆ្នាំចុងក្រោយ ពោលគឺពី 2.2ពាន់លានដុល្លារកាលពីឆ្នាំ 2013 ដល់4.5ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ2018 ដែលការកើនឡើងនៃទំហំចំណូលនេះបានផ្ដល់លទ្ធភាពឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលបង្កើនចំណាយយ៉ាងច្រើនទៅលើការលើកកម្ពស់គុណភាព និងការពង្រីកវិសាលភាពនៃសាធារណៈ ទាំងតាមរយៈចំណាយចរន្តថវិកាជាតិ និងតាមរយៈចំណាយវិនិយោគសាធារណៈ ដើម្បីធ្វើឱ្យការផ្ដល់សេវាសាធារណៈកាន់តែមានភាពប្រសើរឡើង និងកាន់តែខិតជិតប្រជាពលរដ្ឋដែលជាអ្នកប្រើប្រាស់។
ឯកឧត្តមថ្លែងថា៖ ក្នុងអំឡុង 5ឆ្នាំចុងក្រោយនេះចំណាយសរុបថវិការដ្ឋត្រូវបានបង្កើនជិតពីរដង ក្នុងនោះចំណាយសរុបរបស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ត្រូវបានបង្កើនជាងបីដង ចំណាយសរុបរបស់ក្រសួងសុខាភិបាលត្រូវបានបង្កើនជិតពីរដងកន្លះ ចំណាយសរុបរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខា ប្រមាញ់ និងនេសាទ ក៏ត្រូវបានបង្កើនជិតបីដង វិស័យការពារជាតិ សន្តិសុខ និងសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈត្រូវបានគ្រោងថវិកាចំនួន 3,894ប៊ីលានរៀល ស្មើនឹង3,93%នៃផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក និងមានកំណើនស្មើនឹង16,7% ធៀបនឹងឆ្នាំ2017។ ហើយចំណាយវិនិយោគផ្ទាល់ដោយហិរញ្ញប្បទានក្នុងប្រទេសត្រូវបានបង្កើនជិតពីរដងកន្លះ។
លោកបណ្ឌិត ចាប សុថារិទ្ធ អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ និងជាក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃវិទ្យាស្ថានសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងសន្តិភាព(CICP)បញ្ជាក់ថាៈ តាមពិតគេធ្វើការចំណាយដោយផ្អែកទៅលើតម្រូវការចាំបាច់ កាលណាចំណូលគេរកបានមក គេនឹងចំណាយទៅតាមហ្នឹង។ ចំណូលពន្ធដែលរដ្ឋប្រមូលបានមានការកើនឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំចំណែកការដែលមានតម្លៃ 7% មកពីការដែលគេបូកទាំងវិស័យរដ្ឋ និងឯកជន។ ដូច្នេះគេបែងចែកថវិកាទៅតាមវិស័យអាទិភាពមិនមែនទាំងអស់ទេ។
ឧទាហរណ៍បើគេផ្តោតទៅលើវិស័យកសិកម្ម គេនឹងបង្កើនក្រសួងហ្នឹង។ បើគេត្រូវការពង្រឹងសន្តិសុខសណ្តាប់ធ្នាប់ គេបង្កើនថវិកាក្រសួងការពារជាតិ ឬក្រសួងមហាផ្ទៃ។ ប្រសិនបើគេឃើញថវិកាកើននៅក្រសួងណាមួយ ក្រសួងនោះពិតជាមានតម្រូវការខុសប្លែកពីឆ្នាំមុនៗហើយ។
លោកបណ្ឌិតបានបន្តទៀតថា ដូច្នេះគេបែងចែកទៅតាមតម្រូវការនៃឆ្នាំនីមួយៗ ឬទៅតាមផែនការវិនិយោគជាសាធារណៈ។ ចំណែកថវិកាដែលយកមកបែងចែកវិញនោះ ខ្លះបានមកពីការប្រមូលពន្ធជាថវិកាជាតិ និងខ្លះបានមកពីជំនួយ។
ចំពោះរឿងថវិកា គេមិនមែនមើលតែក្រសួង2 ឬ3ដែលមានកំណើននោះទេ គេត្រូវមើលជាសរុប ព្រោះយើងមានប្រភពចំណាយខ្លះយកមកពីទុនបម្រុងដើម្បីបង្គ្រប់ការចំណាយនោះ។ ប៉ុន្តែលោក ព្រាប កុល បានយល់ដូច្នេះថា បញ្ហានេះត្រូវធ្វើការត្រួតពិនិត្យការចាយវាយក្រសួងរបស់រដ្ឋឱ្យប្រាកដថាគាត់បានផ្តល់របាយការណ៍ទាន់ពេលផ្សព្វផ្សាយរបាយការណ៍ចាយវាយក្រសួងរបស់គាត់ដែលការចាយនោះឱ្យត្រូវតាមផែនការ ព្រោះកន្លងមកមានការខ្វះខាតមួយគឺក្រសួងភាគច្រើនចាយលុយនៅពេលដាច់ឆ្នាំ គឺក្នុងត្រីមាសចុងក្រោយធ្វើឱ្យមានលំហូរនៃការចាយមិនមានតុល្យភាព។ កាលណាយើងចាយគំហុកខ្លាំង វាអាចមានហានិភ័យក្នុងការដេញថ្លៃការគ្រប់គ្រង ការត្រួតពិនិត្យ។ ដូច្នេះយើងគួរមានវិធានការធ្វើម៉េចកុំឱ្យគាត់ចាយបែបគំហុក ត្រូវចាយទៅតាមផែនការ តាមនីតិវិធីហើយផ្សព្វផ្សាយរបាយការណ៍សវនកម្មឱ្យបានទៀងទាត់ផងដែរ៕
