ផ្លូវសូត្រ គឺជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មដ៏ល្បីល្បាញបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក។ ផ្លូវសូត្របានតភ្ជាប់លោកខាងកើត ដែលមានចំណុចចាប់ផ្តើមពីអតីតរាជធានី ឆាងអាន (បច្ចុប្បន្នខេត្តស៊ីអាន) នៃមហាយក្សចិន ទៅដល់លោកខាងលិចត្រង់សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេនៃទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប។ ផ្លូវសូត្រមានប្រវែងសរុបប្រមាណជាង 6000គីឡូម៉ែត្រ ហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់ចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី 2មុនគ.ស រហូតសតវត្សរ៍ ទី14។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោក ម៉ៅ វុត្ថា មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា។
លោកបានរៀបរាប់អំពីប្រវត្តិនៃផ្លូវសូត្រនេះថា ដើមឡើយភូមិវិទូជនជាតិអាល្លឺម៉ង់លោក ហ្វឺដឺណង់ ហ្វុន រីជថូហ្វេន បានដាក់ឈ្មោះផ្លូវនេះថា ផ្លូវសូត្រ នៅក្នុងឆ្នាំ1877 ក្រោយពេលរកឃើញភស្ថុតាងជាច្រើនទាក់ទងនឹងអាជីវកម្មសូត្រនៅតាមផ្លូវមួយនេះ។ ផ្លូវបុរាណមួយនេះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់មិនត្រឹមតែធ្វើជាផ្លូវជួញដូរពាណិជ្ជកម្មតែប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងជាផ្លូវដែលផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ អរិយធម៌ចិន ឥណ្ឌា អាណាចក្រពែរ្ស ពិភពអារ៉ាប់ ក្រិក និងចក្រភពរ៉ូម។
ផ្លូវសូត្រត្រូវបានត្រួសត្រាយដោយ ឆាង ឈីយិន ដែលគេស្គាល់ថាជាបិតានៃផ្លូវសូត្រ និងជារាជទូតដំបូងគេក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក។ ឆាង ឈីយិន គឺជាបេសកជនរបស់អធិរាជអ៊ួនៃរាជវង្សហានដែលបានចាកចេញពីស្រុកចិន ដើម្បីពិនិត្យមើលវប្បធម៌ អរិយធម៌នានានៅតំបន់អាស៊ីកណ្តាលចាប់ពីឆ្នាំ 139 មុនគ.ស ដល់ ឆ្នាំ 129 មុនគ.ស។ ក្រោយពីបើកផ្លូវនេះហើយ ផ្លូវមួយនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយបន្តិចម្តងៗក្នុងរជ្ជកាលបន្តៗមកទៀត។
មានសង្គ្រាម និងការបង្រ្កាបជាច្រើននៅតាមតំបន់នានាតាមដងផ្លូវនេះ ដែលក្នុងនោះសង្រ្គាមដែលល្បីល្បាញបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តចិន គឺសង្គ្រាមដែលដឹកនាំដោយ វ៉ី ឈីង និង ហួយ គុយប៊ីង ដែលបានធ្វើឲ្យឧបសគ្គនានានៅតាមដងផ្លូវនេះរលាយបាត់អស់។ ក្នុងឆ្នាំ 60 មុនគ.ស រាជវង្សហាន បានបង្កើតតំបន់អាណានិគមនៅភាគខាងលិច វ៉ូ ឡី (ជិតខេត្តលន់តាយ) ដើម្បីគ្រប់គ្រង និងធានាឲ្យផ្លូវនេះមានសុវត្ថិភាព និងចរាចរណ៍កាន់តែប្រសើរឡើង។ នៅក្នុងសម័យរាជវង្សថាំង (គ.ស 612 ដល់ 907) ផ្លូវសូត្រត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះថាជាយុគមាសព្រោះវាបានក្លាយទៅផ្លូវសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់ និងរីកចម្រើនបំផុតរបស់ប្រទេសចិន។
ក្នុងអំឡុងពេលដែលអាណាចក្រម៉ុងហ្គោលពង្រីកអំណាចរបស់ខ្លួន ហើយគ្រប់គ្រងលើចិនក្នុងនាម រាជវង្សយួន (ឆ្នាំ 1271 ដល់ 1368) អធិរាជ គួឡៃ ខាន់ បានពង្រីកផ្លូវនេះឲ្យមានភាពរីកចម្រើនបន្ថែមទៀតដើម្បីងាយក្នុងការគ្រប់គ្រងដែនដីរដ្ឋចំណុះរបស់ខ្លួន។ អធិរាជរូបនេះ បានតាំងរាជធានីនៅ ដាឌូ (ក្រុងប៉េកាំង នាពេលបច្ចុប្បន្ន) ហើយពង្រីកដោយយកផ្លូវសូត្រជាគោលទៅដល់ដែនដីម៉ុងហ្គោលី លាតសន្ធឹងដល់ស៊ីប៊េរីសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង តំបន់ទីបេ យន់ណាន ជួរភ្នំស្តាណូវ៉យ រហូតទៅដល់អាស៊ីខាងលិច និងរុស្សី។ អធិរាជ គូឡៃ ខាន់ បានបំផ្លាញចោលនូវកុងត្រូលជជុះនានានៅតាមផ្លូវ និងអំពើពុករលួយនានាដែលកើតឡើងតាមផ្លូវនេះ ដែលធ្វើឲ្យផ្លូវមួយនេះកាន់តែមានភាពងាយស្រួល និងសុវត្ថិភាពក្នុងការធ្វើដំណើរ និងជួញដូរ។
តាមរយៈផ្លូវមួយនេះអធិរាជម៉ុងហ្គោល បានបើកទូលាយស្វាគមន៍ជនបរទេស និងទទួលយកវប្បធម៌ អរិយធម៌ពីប្រទេសដទៃ ជាក់ស្តែងទ្រង់បានតែងតាំង មាកូប៉ូឡូ ឲ្យទទួលតំណែងជាមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ និងបានចេញលិខិតឆ្លងដែនពិសេសដែលអាចធ្វើឲ្យគាត់អាចធ្វើដំណើរពាសពេញអាណាចក្រ ហើយសិទ្ធិធ្វើអាជីវកម្មផ្សេងៗនៅតាមផ្លូវសូត្រ។ បើទោះជានាពេលនោះការធ្វើដំណើរតាមផ្លូវទឹកមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លា ជាពិសេសពួកលោកខាងលិចយ៉ាងណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែផ្លូវមួយនេះនៅតែប្រជាប្រិយភាព និងមិនអាចខ្វះបានដដែល។
មានមនុស្សល្បីឈ្មោះជាច្រើន ដែលបានធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ផ្លូវសូត្រនេះរួមមាន៖ ចាង ឈីយិន បិតា ឬស្ថាបនិកផ្លូវសូត្រ អធិរាជគូឡៃ ខាន់ ម៉ាកូប៉ូឡូ និងជាពិសេសព្រះសង្ឃថាំងចេងដែលធ្វើដំណើរទៅចម្លងធម៌នៅឥណ្ឌា និងត្រឡប់មកវិញតាមផ្លូវនេះផងដែរ។ ក្រៅពីរឿងនិទានថាំងចេងទៅចម្លងធម៌ហើយ នៅមានរឿងជាច្រើនទៀតកើតឡើងនៅលើដងផ្លូវនេះ ដែលអ្នកធ្វើដំណើរបាននិទានចែករំលែកគ្នាពេលជួបគ្នានៅតាមដងផ្លូវនេះ។ នេះហើយជាវិធីជីវិតនៅលើផ្លូវសូត្រ ក្នុងពេលដែលគ្មានទូរស័ព្ទ ទូរទស្សន៍ និងអ៊ីនធឺណិត។
1.ទិដ្ឋភាពវប្បធម៌នៃផ្លូវសូត្រ
ផ្លូវសូត្របុរាណបានចូលរួមចំណែកយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌រវាងចក្រភពចិន និងបស្ចិមប្រទេស។ ចាប់តាំងពីស.វ ទី2 មុនគ.ស រហូតដល់ស.វ ទី15 នៃគ.ស អរិយធម៌ដ៏ត្រចះត្រចង់របស់របស់ចិន ឥណ្ឌា ក្រិក ពែរ្ស និងរ៉ូម ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរគ្នានៅតាមដងផ្លូវនេះ ដែលបានធ្វើឲ្យផ្លូវមួយនេះក្លាយទៅជាស្ពានចម្លងវប្បធម៌រវាងអាស៊ី និងអ៊ឺរ៉ុប។ ក្រៅពីការផ្លាស់ប្តូរវិស័យសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយរវាងលោកខាងកើត និងខាងលិចហើយនោះ មានសាសនា និងនិកាយជាច្រើនត្រូវបានហូរចូលទៅក្នុងប្រទេសចិន ក្នុងនោះរួមមានព្រះពុទ្ធសាសនា អ៊ិស្លាមសាសនា និកាយដែលមានជំនឿលើតារាសាស្រ្តជាដើម។ ទាំងអស់នេះបានក្លាយទៅជាសម្បត្តិវប្បធម៌របស់ចិនចាប់តាំងពីបុរាណ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
2.ព្រះពុទ្ធសាសនា
នៅក្នុងស.វ ទី1 មុនគ.ស ព្រះពុទ្ធសាសនាត្រូវបានណែនាំឲ្យចូលទៅក្នុងតំបន់យូតៀន (បច្ចុប្បន្នតំបន់ហេតៀន) ហើយចេញពីតំបន់នោះ សាសនានេះបានរីកសាយភាយយ៉ាងឆាប់រហ័សទៅដល់តំបន់ខាងលិច។ រហូតដល់សម័យរាជវង្សហានខាងកើត (គ.ស 25 ដល់ 220) ទើបពុទ្ធសាសនាបានហូរចូលទៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលនៃចិន ព្រះសង្ឃជាច្រើនបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍពុទ្ធសាសនាក្នុងប្រទេសចិននាសម័យនោះ។ ព្រះសង្ឃដែលល្បីៗជាងគេរួមមានព្រះតេជគុណជូ សៀស៊ីង នៃសម័យសាមកុក និងព្រះតេជគុណ ស៊ាន ហ្សាង ឬព្រះគ្រូថាំង ចេង ក្នុងរាជវង្សថាំង (គស.618 ដល់ 907)។ ព្រះសង្ឃទាំងឡាយបានធ្វើដំណើរតាមផ្លូវសូត្រទៅកាន់ប្រទេសឥណ្ឌាដើម្បីសិក្សាគម្ពីរសូត្រនានាហើយនាំត្រឡប់មកប្រទេសចិនវិញ។ នៅក្នុងសម័យរាជវង្សថាំង មាននិកាយសាសនាបរទេសចំនួនបីដែលមានវត្តមានក្នុងប្រទេសចិន។
3.និកាយសាសនាហ្សាណ
ចាប់តាំងពីស.វទី5 មុនគ.ស រហូតដល់ស.វទី1 មុនគ.ស និកាយសាសនាហ្សាណបានត្រូវផ្សព្វផ្សាយចូល ទៅក្នុងភាគខាងលិចប្រទេសចិន។ និកាយសាសនាហ្សាណនេះ ត្រូវបានចាត់ទុកជាសាសនាដំបូងគេដែលឆ្លងកាត់តាមផ្លូវនេះ។ និកាយសាសនាហ្សាណ បានចាប់កំណើតនៅក្នុងអាណាចក្រពែរ្ស (បច្ចុប្បន្នប្រទេស អ៊ីរង់) ហើយផ្សព្វផ្សាយទៅដល់ប្រទេសផ្សេងៗរួមទាំងចិនផងដែរ ប៉ុន្តែសាសនាត្រូវបានរលាយបាត់ទៅវិញនៅក្នុងរាជវង្សសុង (គ.ស960 ដល់1279)។ ជនជាតិដែលបានប្រតិបត្តិសាសនានេះរួមមានជនជាតិចិនអំបូរអួហ្គួរ និងពួកតាជិក (ប្រទេសតាជីគីស្ថាន)។
4.និកាយសាសនាណេស្តូរៀន
នេះជានិកាយមួយរបស់សាសនាគ្រិស្ត តែប្រតិបត្តិតាមបែបស៊ីរី។ ក្នុងឆ្នាំ635 និកាយនេះត្រូវបាននាំចូលទៅក្នុងប្រទេសចិនតាមផ្លូវសូត្រ ហើយត្រូវបានទទួលស្វាគមន៍ដោយអធិរាជថៃចុង និងលី ស៊ីមីញ ដោយបានបញ្ជាឲ្យកសាងវិហារជាច្រើនសម្រាប់និកាយសាសនានេះ ហើយហៅថាវិហារពែរ្ស ឬវិហាររ៉ូម៉ាំង និងវិហារដាគីន។ និកាយសាសនានេះត្រូវបានរលាយបាត់បង់ទៅវិញក្នុងរាជវង្សមិង។
5.សាសនាអ៊ិស្លាម
ចាប់ពីគ្រិស្តស.វទី 7 ពួកជនជាតិអារ៉ាប់កាន់សាសនាអ៊ិស្លាមបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសចិនតាមផ្លូវសូត្រ និងតាមផ្លូវទឹកដើម្បីផ្សព្វផ្សាយសាសនាអ៊ិស្លាម។ ក្នុងសម័យរាជវង្សថាំង តំបន់គួងដុង និងក្វាងចូវ គឺជាតំបន់អ្នកកាន់សាសនាអ៊ិស្លាមច្រើនជាងគេ។
6.បច្ចេកវិទ្យារបស់ជនជាតិចិនត្រូវបាននាំទៅលោកខាងលិចតាមផ្លូវសូត្រ
ការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌រវាងចិន និងអ៊ឺរ៉ុបបានផ្តល់នូវផលប្រយោជន៍ជាច្រើនដល់ភាគីទាំងពីរក្នុងវិស័យអភិវឌ្ឍន៍។ របកគំហើញដ៏អស្ចារ្យរបស់ចិនទាំង៤ (ការបង្កើតក្រដាស ម៉ាស៊ីនបោះពុម្ព រំសេវ និងត្រីវិស័យ) រួមទាំងវិធីសាស្រ្តក្នុងការចិញ្ចឹមដង្កូវនាង ការត្បាញអំបោះសូត្រត្រូវបាននាំយកទៅលោកខាងលិច ហើយរីកចម្រើនយ៉ាងទូលំទូលាយរហូតប្រើប្រាស់ទូទាំងពិភពលោកមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ក្នុងសម័យរាជវង្សហាន (ឆ្នាំ206 មុនគ.ស ដល់គ.ស 220) ប្រទេសចិនគឺជាអធិរាជនៃជំនួញសូត្រ ហើយបានរក្សាបច្ចេកទេសសិប្បកម្មសូត្រនេះជាការសម្ងាត់បំផុត រហូតដល់ស.វទី12ទើបបច្ចេកវិជ្ជាមួយនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយទៅដល់ទ្វីបអ៊ឺរ៉ុបភាគខាងលិច។ សូត្រជាច្រើនលានកីត្រូវបានដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវនេះទៅកាន់លោកខាងលិច អាណាចក្រពែរ្ស ឥណ្ឌា។ល។
នៅក្នុងឆ្នាំ750 មានសង្គ្រាមកើតឡើងរវាងរាជវង្សថាំង និងចក្រភពអារ៉ាប់ នៅក្រុងប៊ីសកេក(បច្ចុប្បន្នជារាជធានីនៃសាធារណរដ្ឋគៀហ្សីស្ថាន) ហើយកងទ័ពរាជវង្សថាំងត្រូវបរាជ័យ និងត្រូវបានកេណ្ឌជាឈ្លើយសឹកទៅកាន់តំបន់សាម៉ាកាន (បច្ចុប្បន្នជាខេត្តមួយក្នុងប្រទេសអុយបេគីស្ថាន) តាមផ្លូវសូត្រ ដោយក្នុងចំណោមឈ្លើយសឹកទាំងនោះមានកម្មករផលិតក្រដាសផងដែរ។ ក្រោយមកចក្រភពអារ៉ាប់បានផលិតក្រដាសតាមរយៈឈ្លើយសឹកទាំងនោះ។
ក្នុងសម័យរាជវង្សថាំង បច្ចេកវិជ្ជាបោះពុម្ពត្រូវបាននាំទៅប្រើប្រាស់នៅក្នុងអាស៊ីភាគកណ្តាល។ នៅស.វទី 13 មានជនជាតិអ៊ឺរ៉ុបជាច្រើនបានធ្វើដំណើរតាមផ្លូវសូត្រមកកាន់ប្រទេសចិន ហើយនាំយកបច្ចេកវិជ្ជានេះ ទៅកាន់ប្រទេសខ្លួននាប៉ែកអ៊ឺរ៉ុបវិញ។ នៅក្នុងឆ្នាំ 1444 ជនជាតិអាល្លឺម៉ង់លោក ហ្គាត់ធិនប៊ឹក បានបោះពុម្ពគម្ពីរប៊ីបលើកទីមួយដោយប្រើប្រាស់បច្ចេកទេសដូចគ្នានឹងចិនដែរ។
នៅដើមស.វទី13 ជនជាតិម៉ុងហ្គោលីបានប្រើប្រាស់រំសេវក្នុងការចម្បាំងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសជិតខាង និងវាតទីទៅតំបន់នានានៅភាគខាងលិច ហើយក្នុងពេលនោះរំសេវត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអាវុធប្រល័យលោក។
លើសពីនោះទៅទៀតការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តត្រូវបាននាំយកទៅប្រើប្រាស់នៅលោកខាងលិចក្នុងសម័យរាជវង្សហាន។ ចាប់តាំងពីសម័យសាមកុក រហូតដល់រាជវង្សថាំង សិល្បះតន្រ្តី របាំ កាយកម្ម និងទម្រង់សិល្បៈផ្សេងៗទៀតរបស់អាស៊ីខាងលិច និងអាស៊ីកណ្តាលបានហូរចូលទៅប្រទេសចិន ជាក់ស្តែងរួមមាន ពិណ23ខ្សែ គុងហ្វូ និងខ្លុយរបស់ជនជាតិពែរ្សត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងឧបករណ៍តន្រ្តីប្រពៃណីចិន ក្នុងសម័យរាជវង្សហាន។
នៅមានទម្លាប់វប្បធម៌ប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ជាច្រើនទៀតត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរគ្នារវាងលោកទាំងពីរតាមរយៈផ្លូវសូត្រ។ មានផលិតផលកសិកម្មលោកខាងលិចជាច្រើនត្រូវបាននាំចូលទៅប្រទេសចិនមានដូចជា ទំពាំងបាយជូរ ដួងចែម វ៉លណាត់ ការ៉ុត ម្រេច សណ្តែក ត្រសក់ ស្ពៃណាត់ មង្ឃុត សត្វផ្សេងៗ គ្រឿងឧបករណ៍វេជ្ជសាស្រ្តគ្រឿងទេស និងគ្រឿងអលង្ការជាដើម។ ដោយឡែកព័រសឺឡែន និងខ្មុកម្រ័ក្សណ៍របស់ចិនត្រូវបាននាំទៅប្រើប្រាស់នៅអ៊ឺរ៉ុបវិញផងដែរ។
ចំណុចគួរឲ្យកត់សម្គាល់មួយទៀតទាក់ទងនឹងការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌តាមរយៈផ្លូវសូត្រនោះ គឺសិល្ប:ការពារខ្លួន។ តាមប្រវត្តិសាស្រ្តផ្លូវសូត្រ នៅប្រមាណស.វទី6 ព្រះសង្ឃឥណ្ឌាមួយអង្គព្រះនាម តាក់ម៉ (ពោធិធម្ម) បាននាំយកសិល្បៈការពារខ្លួនចូលមកប្រទេសចិន។ ព្រះសង្ឃអង្គនេះត្រូវបានស្គាល់ថាជាអ្នកនិម្មិតករវត្តសាវលីញ ហើយព្រះអង្គជាអ្នកបង្រៀនសាវ័ករបស់ខ្លួនពីរបៀបធ្វើយោគៈ ដែលក្រោយមកក្លាយទៅជាក្បាច់ឡហានទាំង18 របស់សាវលីញ។ ការប្រតិបត្តិសិល្បៈការពារខ្លួន បានរីកសាយភាយទៅដល់ប្រទេសផ្សេងៗទៀតដូចជា ជប៉ុន កូរ៉េ ហើយក្លាយទៅជាការ៉ាតេ យូដូ តៃក្វាន់ដូ និងវូស៊ូជាដើម៕
