បើកប្រវត្តិសាស្ត្រមហាវិហារ សេនត៍ បាហ្ស៊ីលនៃប្រទេសរុស្ស៊ី ដែលត្រូវចេញម៉ូដសាងឡើងយ៉ាងស្រស់ស្អាតល្អវិចិត្ររហូតដល់ក្រុមស្ថាបនិកត្រូវបញ្ជាឱ្យខ្វេះគ្រាប់ភ្នែកចេញ ដើម្បីឱ្យទីកន្លែងផ្សេងទៀតមិនអាចប្រៀបស្មើបាន។
បើកប្រវត្តិរឿងរ៉ាវរបស់មហាវិហារ សេនត៍ បាហ្ស៊ីល(Saint Basil’s Cathedral) មួយក្នុងចំណោមមហាវិហារល្បីឈ្មោះលំដាប់ពិភពលោក ដោយភាពចម្រុះពណ៌ និងរូបរាងដែលស្អាតចម្លែកភ្នែកមិនដូចវិហារផ្សេងទៀត។ ស្ថិតនៅលើបរិវេណទីលានក្រហមក្នុងទីក្រុងមូស្គូប្រទេសរុស្ស៊ី វិហារមួយនេះមានបញ្ជាឱ្យសាងសង់ឡើងក្នុងយុគសម័យរបស់ស្ដេច ត្យាអ៊ីវ៉ាន ទី4 នៃរុស្ស៊ី ឬមានរហស្សនាមថា “ត្យាអ៊ីវ៉ានកំពូលឃោរឃៅ” ដើម្បីជប់លៀងឆ្លងជ័យជម្នះលើកងកម្លាំងម៉ុងហ្គោលីនៅទីក្រុងខាសាន ក្នុងគ្រិស្តសករាជ 1552 តែមហាវិហារមួយនេះចាប់ផ្ដើមសាងសង់នៅឆ្នាំ1555។
វិហារមួយនេះត្រូវបានសាងឡើងចែកជារូបអគារដូម(Dome) 9ចំណែក ស្ថិតនៅជុំវិញដូមទី9 ដែលជាមណ្ឌលកណ្ដាល មានលក្ខណៈជាអគារដូមរូបរាងមើមខ្ទឹមបារាំងដែលមានពណ៌ចម្រុះក្បូរក្បាច់ដែលស្មុគស្មាញខុសប្លែកពីគ្នា។ ទិដ្ឋភាពរួមរបស់វិហារមានលក្ខណៈជារូបស្រដៀងទៀនដែលមានអណ្ដាតភ្លើងចាំងជះពន្លឺនៅចុងកំពូល។ យ៉ាងណាក៏ដោយ កាលពីដំបូង តួអគារប៉មផ្នែកខាងក្រៅជាថ្មពណ៌ស និងកំពូលដូមគ្មានពណ៌ចម្រុះបែបនេះទេ រហូតដល់មានការជួសជុលឡើងវិញ និងតុបតែងបន្ថែមនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី17។ ក្រៅពីនេះ ទោះជាមើលពីលក្ខណៈខាងក្រៅវិហារទៅឃើញរាងធំទូលាយមែន តែខាងក្នុងវិញហាក់ដូចជាតូច និងចង្អៀតបន្តិច។
ស្ថាបនិកអ្នកគូរម៉ូដព្រះវិហារមួយនេះមានឈ្មោះថា ផូស្ត៍និក យ៉ាខូវលេហ្វ( Postnik Yakovlev) តែយ៉ាងណាក៏ដោយ គ្មាននរណាដឹងពីមូលហេតុពិតប្រាកដថា ក្រោយពីគូរម៉ូដវិហារមួយនេះហើយ មូលហេតុអីបានជារូបគាត់ពិការភ្នែកមើលអ្វីលែងឃើញនោះឡើយ? មានត្រឹមតែរឿងតំណាលតៗគ្នាដោយអ្នកស្រុកដែលថា គាត់ត្រូវស្ដេច ត្យាអីុវា៉ន មហាឃោរឃៅបញ្ជាឱ្យគេខ្វេះគ្រាប់ភ្នែកគាត់ចោល ដើម្បីឱ្យគាត់មិនអាចទៅគូរម៉ូដទីកន្លែងផ្សេងឱ្យស្រស់ស្អាតវិចិត្រដូចទីនេះបានទៀត។
សម្រាប់ឈ្មោះរបស់ព្រះវិហារមួយនេះ ពីដើមមានឈ្មោះថា មហាវិហារនៃការអធិដ្ឋានរបស់ព្រះមាតាម៉ារី (Cathedral of the Intercession of the Virgin) មុននឹងត្រូវបានហៅឈ្មោះតាមបព្វជិត សេនត៍ បាហ្ស៊ីល ឬពីដើមដែលមានឈ្មោះថា វ៉ាស៊ីលី ប្លា ហ្សេននី(Vasily Blazhenny) អ្នកដែលមានតួនាទីខ្លាំងចំពោះវប្បធម៌រុស្ស៊ីមកជាច្រើនសតវត្សរ៍ ដែលជាទីទទួលស្គាល់ថា មានទេពកោសល្យខាងការព្យាករទស្សន៍ទាយជោគជតា។ គាត់អាចទស្សន៍ទាយរឿងរ៉ាវនៃសេចក្ដីស្លាប់ និងហេតុការណ៍ផ្សេងៗដែលកើតឡើងក្នុងអតីតកាលបានយ៉ាងឆុតហើយថែមទាំងជាមនុស្សដ៏កម្រម្នាក់ដែលអាចនិយាយដាស់តឿនស្ដេច ត្យាអីុវ៉ាន កំពូលឃោរឃៅអំពីទង្វើរបស់ព្រះអង្គបាន។ ពេលគាត់ស្លាប់នៅថ្ងៃទី15 ខែសីហា ឆ្នាំ1557 សាកសពរបស់គាត់ត្រូវបានបញ្ចុះនៅជិតនឹងវិហារនោះក្នុងអំឡុងពេលកំពុងសាងសង់។ បន្ទាប់ពីនោះមកគាត់ក៏បានទទួលការលើកឋានៈឱ្យក្លាយជាបព្វជិត មានភាពស័ក្តិសិទ្ធិ ដោយមានមនុស្សម្នានាំគ្នាមកសូត្រមន្តនៅនឹងផ្នូរសពរបស់គាត់ រហូតក្លាយជាពាក្យស្លោកដែលថា “សូត្រមន្តភាវនានៅឯមហាវិហារ សេនត៍ បាហ្ស៊ីល” ទើបឈ្មោះរបស់មហាវិហារនេះក្លាយជាទីពេញនិយមខ្លាំងបំផុត។
មហាវិហារមួយនេះ រួចផុតពីមហន្តភ័យផ្សេងៗជាច្រើន ទាំងគ្រោះធម្មជាតិ ហេតុការណ៍អគ្គិភ័យ និងពីការត្រូវសត្រូវរុករានដោយនៅតែតាំងជ្រងោលើផ្ទៃដីកន្លែងនោះអស់រយៈពេលយូរជាង400ឆ្នាំមកហើយ។ បច្ចុប្បន្នមហាវិហារមួយនេះមិនមែនជាវិហារទៀតទេ តែបានក្លាយជាសារមន្ទីរដែលមានព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់រុស្ស៊ី ដែលជាលែនដ៍ម៉ាកសំខាន់របស់ប្រទេសដែលបើកឱ្យភ្ញៀវទេសចរបានធ្វើដំណើរចូលទៅទស្សនានូវភាពស្រស់ស្អាតដ៏វិចិត្រទាំងនោះ៕
