ចរន្តតតាំងលទ្ធិប្រមាញ់អាណានិគម និងភាពរួមដៃគ្នារវាងប្រទេសនីមួយៗ
ម៉ាហាត្មះ ហ្គាន់ធី បិតាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រជាជាតិឥណ្ឌា ឆ្នាំ1918 ប្រទេសឥណ្ឌា បានស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អង់គ្លេសយូរជាង 1សតវត្សរ៍
ជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញ បានឆ្លងរាលដាលទៅដល់ប្រទេសឥណ្ឌានៅខែឧសភា ក្នុងឆ្នាំនោះ(1918) ហើយវាបានធ្វើឱ្យកើតមានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជនឥណ្ឌាធ្ងន់ធ្ងរជាងជនជាតិអង់គ្លេសដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាទៅទៀត។
មានស្ថិតិដែលបានបង្ហាញច្បាស់ថា អត្រាការស្លាប់របស់ជនជាតិហិណ្ឌូវណ្ណៈទាប ស្ថិតក្នុងចំនួន 61.6នាក់ សម្រាប់ចំនួនប្រជាជន 1,000នាក់ ខណៈដែលអត្រាការស្លាប់ក្នុងក្រុមមនុស្សជនជាតិអឺរ៉ុប ស្ថិតក្នុងចំនួន 9នាក់ សម្រាប់ចំនួនប្រជាជន 1,000នាក់ដូចគ្នា។
ជនជាតិឥណ្ឌាដែលមានផ្នត់គំនិតជាតិនិយមខ្លាំង ក៏ឆ្លៀតឱកាសក្នុងអំឡុងពេលដែលសង្គមកំពុងមើលឃើញថា អាណានិគមជនជាតិអង់គ្លេសបានគ្រប់គ្រងចាត់ការលើវិបត្តិរោគរាតត្បាតដែលកំពុងកើតឡើងយ៉ាងខុសឆ្គងនោះ នៅឆ្នាំ1919 សារព័ត៌មាន Young India របស់លោក ម៉ាហាត្មះ ហ្គាន់ធី បានបោះពុម្ពផ្សាយបទវិចារណកឋា រិះគន់អ្នកគ្រប់គ្រងអាណានិគមអង់គ្លេសយ៉ាងពុះកញ្ជ្រោល។
“គ្មានប្រទេសស្លូតត្រង់ណា ដែលរដ្ឋបាលនឹងបណ្ដោយឱ្យស្ថានការណ៍ធ្លាក់ចុះដុនដាបយ៉ាងអាក្រក់ ដោយមិនបានធ្វើអ្វីឱ្យបានច្រើនគ្រប់គ្រាន់ស្មើនឹងរដ្ឋបាលឥណ្ឌាក្នុងអំឡុងពេលដែលកើតរោគរាតត្បាតដ៏អាក្រក់ និងសាងភាពហាយនៈដូច្នេះឡើយ”
ជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញ បាននាំឆ្ពោះទៅរកការបង្កើតអង្គការផ្នែកសាធារណៈសុខាភិបាលអន្តរជាតិមួយឡើងយ៉ាងណាក៏ដោយ រោគរាតត្បាតដែលកើតឡើង នៅបានបង្ហាញឱ្យឃើញពីភាពសំខាន់នៃការរួមសហការរវាង ប្រទេស ដែលទោះជាសង្គ្រាមលោកលើកទី1 បានធ្វើឱ្យពិភពលោកកើតការបែងចែកបក្សពួកខាងនយោបាយក៏ដោយ។
ក្នុងឆ្នាំ1923 សន្ធិកបាតប្រជាជាតិ (League of Nation) អង្គការអន្តរជាតិ ដែលនៅពេលក្រោយមក ត្រូវបានជំនួសដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ(UN) និងបានបង្កើតអង្គការសុខភាព(Health Organisation) ដែលក្រោយមកបានក្លាយជា អង្គការសុខភាពពិភពលោក(WHO)។
អង្គការនេះ បានសាងប្រព័ន្ធថ្មីមួយឡើង ក្នុងការគ្រប់គ្រងរោគរាតត្បាតរវាងប្រទេស ដែលដំណើរការដោយក្រុមអ្នកប្រកបវិជ្ជាជីវៈជាពេទ្យ ច្រើនជាងជាអ្នកការទូត។
ភាពរីកចម្រើនផ្នែកសាធារណៈសុខាភិបាល
ប្រទេសជាច្រើនបានបង្កើត ឬលើកកម្ពស់ក្រសួងសាធារណៈសុខាភិបាលឡើង ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ទី1920 ភាពខូចខាតដែលកើតឡើងបណ្ដាលមកពីរោគរាតត្បាត បាននាំឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍ និងរីកចម្រើនទៅមុខខាងផ្នែកសាធារណៈសុខាភិបាលរបស់ពិភពលោក។
ក្នុងឆ្នាំ1920 រុស្ស៊ី ជាប្រទេសដំបូងគេ លើពិភពលោកដែលមានប្រព័ន្ធសាធារណៈសុខាភិបាល ដែលផ្ដល់សេវាកម្មដល់ប្រជាជនយ៉ាងពេញលេញ និងគ្រប់គ្នា និងគ្រប់គ្រងចាត់ការដោយរដ្ឋបាលកណ្ដាល មុននឹងប្រទេសដទៃទៀតចាប់ដំណើរការតាមក្រោយ បន្ទាប់ពីនោះមិនយូរប៉ុន្មាន។
អ្នកស្រី ឡូរ៉ា ស្ពីននីយ៍ បានសរសេរនៅក្នុងសៀវភៅបែបវិទ្យាសាស្ត្ររបស់អ្នកស្រីថា “ប្រទេសជាច្រើនបានបង្កើត ឬលើកកម្ពស់ក្រសួងសាធារណៈសុខាភិបាលក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ទី1920…នេះជាលទ្ធផលដោយផ្ទាល់ដែលកើតចេញពីរោគរាតត្បាត”
អ្នកស្រីអធិប្បាយថា “ការចាត់ចែងធ្វើប្រព័ន្ធសុវត្ថិភាពសង្គមដោយរដ្ឋ បានចាប់កំណើតឡើងពីស្ថានការណ៍មួយនេះ ដោយសារតែមានស្ត្រីមេម៉ាយ ក្មេងកំព្រា និងអ្នកទុព្វលភាព បានកើតឡើងក្នុងចំនួនដ៏ច្រើន”
ការបិទទីក្រុង និងការរក្សាគម្លាតខាងសង្គម ទទួលបានលទ្ធផលល្អនៅពេលនោះ
ការរក្សាគម្លាតឆ្ងាយពីគ្នាខាងសង្គម បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា អាចជួយទប់ស្កាត់កាតឆ្លងរាលដាលរបស់ជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញក្នុងឆ្នាំ1918បានយ៉ាងល្អប្រសើរ ថយត្រឡប់ទៅក្នុងអំឡុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ1918 វិញ ទីក្រុងជាច្រើននៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងត្រៀមរៀបចំការដើរជាក្រុមដើម្បីឃោសនាលក់ “រូបិយប័ណ្ណសេរីភាព” ដើម្បីយកប្រាក់ទៅធ្វើសង្គ្រាមនៅអឺរ៉ុប។
អ្នកគ្រប់គ្រងរបស់ទីក្រុងហ្វ៊ីឡាដែលហ្វៀ រដ្ឋផេនស៊ីលវេនៀខ្លួនឯង ក៏សម្រេចចិត្តដំណើរការរៀបចំពិធីនេះដែរ បើទោះជាមានទាហានចំនួនជាង 600នាក់នៅក្នុងទីក្រុង បានកើតជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញហើយក៏ដោយ។
ចំណែកនៅទីក្រុងសេនត៍ល្វីស ក្នុងរដ្ឋមីស៊ូរី អាជ្ញាធរបានលុបចោលពិធីទាំងនោះ ហើយបានដាក់បញ្ជាឱ្យប្រើវិធានការផ្សេងៗ ដើម្បីកម្រិតការជួបជុំរួមក្រុមរបស់មនុស្សចំនួនដ៏ច្រើនជំនួសវិញ។
ពេលវេលាកន្លងទៅ 1ខែ ទីក្រុងហ្វ៊ីឡាដែលហ្វៀ មានអ្នកស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញ ជាង 10,000នាក់ ចំណែកទីក្រុងសេនត៍ល្វីសវិញ ស្លាប់មិនដល់ 700នាក់ផង។
ហេតុការណ៍ទាំងនេះ បានក្លាយជាករណីសម្រាប់សិក្សាស្រាវជ្រាវដ៏ល្បីល្បាញបំផុត ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញអំពីប្រយោជន៍ល្អពីការប្រើវិធានការរក្សាគម្លាតឆ្ងាយពីគ្នាខាងសង្គម ដើម្បីតស៊ូនឹងរោគរាតត្បាត។
ក្រៅពីនេះ ក្រុមអ្នកសេដ្ឋសាស្ត្រ ពីមហាវិទ្យាល័យ ព្រីនស្តុន ថែមទាំងបានធ្វើការសិក្សាវិភាគ ពីការប្រើវិធានការបិទទីក្រុងក្នុងឆ្នាំ1918 និងបានរកឃើញភ័ស្តុតាងបញ្ជាក់ថា ទីក្រុងដែលប្រើវិធានការបិទទីក្រុងដែលម៉ឺងម៉ាត់ជាង អាចស្ដារខ្លួន និងស្រង់សេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញបានយ៉ាងឆាប់រហ័សជាង ក្រោយវិបត្តិរោគរាតត្បាតបានបញ្ចប់។
សូមរង់ចាំអានបន្តនៅថ្ងៃស្អែក…
ប្រភព៖ សារព័ត៌មានបរទេស
> ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលមនុស្សគួរតែដឹង…តើកូវីដ-19 និងការឆ្លងរាលដាលរបស់ជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញកាលពីអតីតកាល ផ្លាស់ប្ដូរពិភពលោកយ៉ាងណា? > ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលមនុស្សគួរតែដឹង…តើកូវីដ-19 និងការឆ្លងរាលដាលរបស់ជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយធំអេស្ប៉ាញកាលពីអតីតកាល ផ្លាស់ប្ដូរពិភពលោកយ៉ាងណា?(ត…)
