បច្ចុប្បន្នគេសង្កេតឃើញថាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនបានយល់ដឹងពីអត្ថប្រយោជន៍ និងសុវត្ថិភាពនៃការដាក់ប្រាក់បញ្ញើនៅគ្រឹះស្ថានធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនានាជាមួយនឹងទំនុកចិត្តក៏ដូចជាទទួលបាននូវការប្រាក់ពីការដាក់ប្រាក់បញ្ញើនេះផងដែរ។
ទន្ទឹមនឹងនោះវាក៏អាចនឹងកើតមានផលវិបាកផ្លូវច្បាប់មួយចំនួនក្នុងករណីម្ចាស់គណនីជួបប្រទះនឹងហេតុការណ៍ណាមួយបណ្តាលឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ជាយថាហេតុ ឈានដល់ការកើតមានវិបត្តិផ្នែកបញ្ញាស្មារតី ឬរហូតដល់បាត់បង់ជីវិត ដូច្នេះតើផលវិបាកនៃការចាត់ចែងទ្រព្យប្រាក់បញ្ញើរបស់គាត់ត្រូវធ្វើដូចម្តេច? តើអាចឱ្យមានការទទួលសិទ្ធិបន្តលើការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើតាមរយៈការទទួលស្នងមរតកពីម្ចាស់គណនី(ម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើ) ដែលអសមត្ថភាព ឬទទួលមរណភាពនោះឬទេ?
ដើម្បីឱ្យសាធារណជនបានស្វែងយល់ពីបញ្ហា និងដំណោះស្រាយផ្នែកច្បាប់នានាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើជំនួស ឬការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើបន្ត ក្រោយពេលដែលម្ចាស់គណនីអសមត្ថភាព ឬទទួលមរណភាពនោះ អ្នកយកព័ត៌មាននៃកាសែត ឡារ៉ែនពាណិជ្ជ បានជួបសម្ភាសផ្ទាល់ជាមួយលោក ប៉ាន់ វាសនា ស្ថាបនិកនៃមន្ទីរសារការីមេគង្គនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលមានសំនួរ-ចម្លើយដូចខាងក្រោម៖
1.តើអ្វីទៅជាប្រាក់បញ្ញើ?
ប្រាក់បញ្ញើគឺជាប្រាក់(ទ្រព្យសម្បត្តិ)ដែលម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើប្រាក់បញ្ញើ(ម្ចាស់គណនី)បានដាក់ផ្ញើសាច់ប្រាក់តាមគ្រប់ប្រភពដែលជាចំណូលរបស់ខ្លួននៅគ្រឹះស្ថានធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទទួលប្រាក់បញ្ញើដែលទទួលបានអាជ្ញាប័ណ្ណធ្វើប្រតិបត្តិការនេះពីធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា។
ច្បាប់កំណត់ថា បញ្ញើជាកិច្ចសន្យាដែលភាគីម្ខាងជាអ្នកទទួលបញ្ញើសន្យាទទួលយកវត្ថុបញ្ញើពីភាគីម្ខាងទៀតជាអ្នកផ្ញើមករក្សាទុកក្នុងអំឡុងពេលដែលបានកំណត់ហើយនៅក្រោយពេលដែលអំឡុងពេលរក្សាទុកនោះត្រូវបានបញ្ចប់ ត្រូវសងវត្ថុដដែលនោះទៅឱ្យអ្នកផ្ញើវិញ។
លើសពីនេះការដាក់ប្រាក់បញ្ញើអាចធ្វើបាននៅគ្រឹះស្ថានធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទទួលប្រាក់បញ្ញើដែលមានអាជ្ញាប័ណ្ណពីធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា គឺដើម្បីបំពេញនូវទំនុកចិត្តស្របច្បាប់ដល់ម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើ និងដើម្បីសុវត្ថិភាពផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន ពីព្រោះមានតែគ្រឹះស្ថានធនាគារ ជាពិសេសធនាគារពាណិជ្ជ ឬគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទទួលប្រាក់បញ្ញើប៉ុណ្ណោះដែលអាចធ្វើប្រតិបត្តិការទទួលប្រាក់បញ្ញើពីសាធារណជនបានស្របតាមច្បាប់ស្តីធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
2.តើបុគ្គលណាខ្លះអាចបើកគណនីរបស់ខ្លួននៅធនាគារ ឬគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីដាក់ប្រាក់បញ្ញើបាន?
ជាគោលការណ៍ច្បាប់គ្រប់បុគ្គលទាំងអស់រួមទាំងរូបវន្តបុគ្គល និងនីតិបុគ្គល (ដូចជាក្រុមហ៊ុន/អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនានា/សមាគម ជាដើម) មានសិទ្ធិបង្កើតគណនីសន្សំ ឬគណនីធនាគារស្របតាមតម្រូវការរបស់ខ្លួននៅតាមគ្រឹះស្ថានធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដែលទទួលបានអាជ្ញាប័ណ្ណត្រឹមត្រូវពីអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចដើម្បីរក្សាទុកប្រាក់បញ្ញើឬរក្សាទុកប្រាក់សន្សំដោយអាចទទួលបានការប្រាក់ ឬអត្ថប្រយោជន៍ផ្សេងទៀតស្របតាមការព្រមព្រៀង និងគោលនយោបាយរបស់គ្រឹះស្ថានធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនោះ។
ទន្ទឹមនឹងនោះការស្នើបើកគណនីនៅតាមគ្រឹះស្ថានធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុត្រូវបានច្បាប់តម្រូវឱ្យបុគ្គលនោះ(អ្នកស្នើសុំ) ត្រូវបំពេញលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដែលក្នុងនោះលក្ខខណ្ឌសមត្ថភាពត្រូវតម្រូវចំពោះម្ចាស់ស្នើសុំបើកគណនីផងដែរ។ ជាគោលការណ៍ច្បាប់អ្នកស្នើសុំបើកគណនីត្រូវតែជាជនដែលមាននីតិភាព ឬជានីតិបុគ្គល។ នីតិភាពមានន័យថា រាល់បុគ្គលដែលមានអាយុស្របច្បាប់អាចធ្វើការចាត់ចែងរាល់កិច្ចការនានារបស់ខ្លួនស្របច្បាប់បាន។
ជនដែលដល់នីតិភាព គឺជាជនដែលមានអាយុចាប់ពី 18ឆ្នាំឡើងទៅ ហើយមិនមានវិបត្តិផ្នែកបញ្ញាស្មារតី ឬជនដែលមានអាយុចាប់ពី 16ដល់ 18ឆ្នាំដែលច្បាប់កំណត់ថាជននោះមាននីតិភាពបាន ត្រូវមានលិខិតបញ្ជាក់ត្រឹមត្រូវដូចជាសំបុត្រអាពាហ៍ពិពាហ៍ ឬមានដីកាសម្រេចពីតុលាការបញ្ជាក់ថា ជននោះមានសមត្ថភាពស្របច្បាប់ជាដើម។ ករណីម្ចាស់ស្នើសុំបើកគណនីជាអនីតិជន និងជានីតិជនដែលមានវិបត្តិផ្នែកបញ្ញាស្មារតីច្បាប់ តម្រូវឱ្យជននោះត្រូវមានអ្នកតំណាងស្របច្បាប់ដែលត្រូវបានជ្រើសតាំងតាមដីកាសម្រេចរបស់តុលាការ និង/ឬត្រូវបំពេញបែបបទស្នើសុំនានាតាមការកំណត់របស់គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុដែលពាក់ព័ន្ធនោះ។
ក្រោយបង្កើតគណនីរួច គ្រឹះស្ថានត្រូវផ្តល់ឯកសារបញ្ជាក់នានាដល់ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិនៃគណនីមានដូចជាសៀវភៅគណនីសន្សំ ឬលេខគណនីសម្គាល់ម្ចាស់គណនី ឬឯកសារបញ្ជាក់ផ្សេងទៀតដែលផ្តល់ដោយគ្រឹះស្ថាន។
ការកាន់កាប់សៀវភៅគណនី ឬការកាន់កាប់ឯកសារផ្សេងដទៃទៀតដែលផ្តល់ដោយគ្រឹះស្ថានបញ្ជាក់ថា បុគ្គលនោះ(ម្ចាស់គណនី)មានសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងលើសាច់ប្រាក់បញ្ញើរបស់ខ្លួន ហើយខ្លួនមានសិទ្ធិចាត់ចែងស្របតាមឆន្ទៈរបស់ខ្លួនបានគ្រប់ពេល លើកលែងតែគណនីនោះត្រូវបានបង្កកដោយមូលហេតុណាមួយ ដូចជាការបង្កកត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអំណាចនៃដីការក្សាការពាររបស់តុលាការ ឬសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការផ្អែកតាមមូលហេតុស្របច្បាប់ជាអាទិ៍។
3.តើប្រាក់បញ្ញើនោះនឹងត្រូវបានចាត់ចែង ឬគ្រប់គ្រងយ៉ាងដូចម្តេច កាលបើម្ចាស់គណនីក្លាយជាអសមត្ថជន?
កាលណាបុគ្គលម្នាក់ក្លាយជាអសមត្ថជន ជននោះត្រូវបានច្បាប់កម្រិតសមត្ថភាពរបស់គាត់ពិសេសសិទ្ធិក្នុងការចាត់ចែងនានា។ អសមត្ថជនក្នុងកាលៈទេសៈនេះ រួមមានជនដែលមានអនីតិភាព ឬជនដែលមានសមត្ថភាពតិចតួចពេកក្នុងការយល់ដឹង និងវិនិច្ឆ័យអំពីលទ្ធផលតាមផ្លូវច្បាប់នៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួនដោយសារមានវិបត្តិផ្នែកបញ្ញាស្មារតី ឬជនដែលស្ថិតក្នុងស្ថានភាពជានិរន្តរ៍(ជាអចិន្ត្រៃយ៍)ដែលខ្វះសមត្ថភាពក្នុងការយល់ដឹង និងវិនិច្ឆ័យដោយសារមានវិបត្តិផ្នែកបញ្ញាស្មារតីដែលអាចឈានដល់ការធ្វើការសម្រេចចិត្តចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើរបស់ខ្លួនត្រូវបានកម្រិតករណីបើគ្មានអ្នកតំណាងស្របច្បាប់ ឬអ្នកមានអំណាចមេបាទេ។
អ្នកតំណាងស្របច្បាប់ក្នុងន័យនេះគឺជាជនដែលត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយដីកាសម្រេចតុលាការធ្វើជាតំណាងជននោះ(ម្ចាស់គណនី)ហើយដែលអាចធ្វើការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើក្នុងនាម និងដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់ជននោះបាន។ ជាគោលការណ៍អ្នកតំណាងស្របច្បាប់ ឬអ្នកមានអំណាចមេបាគួរត្រូវបានតម្រូវឱ្យបង្ហាញឯកសារផ្លូវច្បាប់នានាករណីម្ចាស់គណនី(ម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើ)ក្លាយជាអសមត្ថជន ឬទទួលមរណភាព ដូចជាលិខិតបណ្តាំមរតកដីកា សម្រេចរបស់តុលាការ ឬអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណអ្នកតំណាង ឬលិខិតឆ្លងដែន ឬត្រូវបង្កើតលិខិតធានាអះអាងបន្ថែមផ្សេងទៀតលើការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើឬត្រូវបំពេញបែបបទផ្សេងទៀតតាមការកំណត់របស់ច្បាប់ដើម្បីបញ្ជាក់ពីភាពស្របច្បាប់ក្នុងការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើ។
4.តើបុគ្គលណាខ្លះមានសិទ្ធិចាត់ចែងទ្រព្យប្រាក់បញ្ញើករណីម្ចាស់គណនីទទួលមរណភាព?
មរណភាព គឺជាស្ថានភាពមួយដែលកាត់ផ្តាច់ទាំងស្រុងនូវសិទ្ធិចាត់ចែងដោយផ្ទាល់របស់ម្ចាស់គណនី។ តាមន័យច្បាប់ ទោះបីបុគ្គលម្នាក់ទទួលមរណភាពហើយក៏ដោយ ទ្រព្យដែលជាមរតករួមទាំងប្រាក់បញ្ញើរបស់ម្ចាស់គណនីត្រូវបានផ្ទេរដោយស្វ័យប្រវត្តិទៅសន្តតិជនរបស់ខ្លួន(បុគ្គលដែលត្រូវទទួលបានប្រាក់បញ្ញើតាមច្បាប់កំណត់) ឬអច្ច័យលាភី(ជនដទៃទៀតក្រៅពីកូនប្តី/ប្រពន្ធបងប្អូនបង្កើត ឬឪពុកម្តាយរបស់ម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើ) នៅពេលដែលម្ចាស់គណនីទទួលមរណភាពហើយដែលរបៀបនៃការផ្ទេរប្រាក់បញ្ញើនេះអាចត្រូវបានធ្វើឡើងក្រោមរូបភាពនៃសន្តតិកម្មតាមច្បាប់ (ករណីម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើទទួលមរណភាពដោយគ្មានបន្សល់លិខិតបណ្តាំនានា) ឬក្រោមរូបភាពនៃមរតកតាមលិខិតសារការី(លិខិតមរតកសាសន៍ដែលទទួលរៀបចំ និងផ្តល់យថាភូតភាពដោយសារការី) ឬក្រោមទម្រង់លិខិតមរតកផ្សេងទៀត។
ហេតុដូចនេះបុគ្គលដែលមានសិទ្ធិចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើរបស់ម្ចាស់គណនីអាចមានកូន ឬឪពុកម្តាយ ឬបងប្អូនបង្កើត ឬបុគ្គលដទៃផ្សេងទៀតដូចមានកំណត់ច្បាស់ក្នុងលិខិតបណ្តាំរបស់ម្ចាស់គណនីដែលទទួលមរណភាព។
5.ការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើ ករណីម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើពុំមានបន្សល់ទុកលិខិតបណ្តាំមរតក
ការទទួលទ្រព្យមរតក(ប្រាក់បញ្ញើ)តាមច្បាប់មានន័យថា បុគ្គលដែលត្រូវបានតុលាការសម្រេចថាជាសន្តតិជន ឬអច្ច័យលាភីនៃម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើដែលទទួលមរណភាពដោយគ្មានបន្សល់ទុកលិខិតបណ្តាំ ហើយអាចទទួលចំណែកនៃប្រាក់បញ្ញើ(ទ្រព្យមរតក) តាមការកំណត់របស់ច្បាប់ដូចមានបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ។
ករណីអនុវត្តជាក់ស្តែងបុគ្គលមានសិទ្ធិទទួលបន្តប្រាក់បញ្ញើក្នុងករណីម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើទទួលមរណភាពគ្មានលិខិតបញ្ជាក់ជាសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការគួរតែមានលិខិតបញ្ជាក់ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដូចជាមេឃុំ/ចៅសង្កាត់(លិខិតតំណវង្សត្រកូល) ឬលិខិតបញ្ជាក់ពីគុណភាពជាសន្តតិជនដែលបញ្ជាក់ដោយសារការីដែលបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ពីបុគ្គលដែលមានលក្ខណសម្បត្តិជាសន្តតិជនដែលត្រូវទទួលបន្តមរតករួមទាំងប្រាក់បញ្ញើដោយមានការចុះហត្ថលេខាយល់ព្រមពីសន្តតិជន (កូនឬឪពុកម្តាយ ឬបងប្អូនបង្កើត)របស់ជននោះជាដើម ហើយនិងលិខិតធានាអះអាងរបស់អ្នកទទួលសិទ្ធិចាត់ចែងបន្តប្រាក់បញ្ញើជាអាទិ៍ដើម្បីបញ្ចៀសការជំទាស់នានាអាចនឹងកើតឡើងនាពេលអនាគត។
6.ការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើករណីម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើបន្សល់ទុកនូវលិខិតបណ្តាំមរតកនានាក្រៅពីលិខិតបណ្តាំមរកតដែលរៀបចំដោយសារការី
ការទទួលបានទ្រព្យមរតក(ប្រាក់បញ្ញើ) ករណីនេះអាចជាករណីម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើបានបន្សល់ទុកនូវលិខិតបណ្តាំមរតកឯកជនជាអាទិ៍ដែលម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើកាលនៅរស់បានសរសេរទុកលិខិតបណ្តាំរបស់ខ្លួនហើយរក្សាទុកទីកន្លែងសម្ងាត់ណាមួយហើយក្រោយថ្ងៃមរណភាពរបស់ជននោះសន្តតិជន ឬជនដែលត្រូវទទួលបានចំណែកដូចមានកំណត់ក្នុងលិខិតបណ្តាំបែបនេះត្រូវដាក់ពាក្យស្នើសុំចែកចំណែកទៅតុលាការ។ តុលាការត្រូវសម្រេចផ្អែកតាមឆន្ទៈរបស់ម្ចាស់បណ្តាំករណីទម្រង់របស់លិខិតស្របតាមការកំណត់របស់ច្បាប់។
ដូចនេះបុគ្គលដែលតុលាការបញ្ជាក់ថាជាសន្តតិ-ជនត្រូវយកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការដែលបញ្ជាក់ពីសិទ្ធិស្នងមរតក ឬលិខិតបញ្ជាក់ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដូចជាមេឃុំ/ចៅសង្កាត់(លិខិតតំណវង្សត្រកូល) ឬលិខិតបញ្ជាក់ពីគុណភាពជាសន្តតិជនដែលបញ្ជាក់ដោយសារការីដែលបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ពីបុគ្គលដែលមានលក្ខណសម្បត្តិជាសន្តតិជនដែលត្រូវទទួលបន្តមរតក រួមទាំងប្រាក់បញ្ញើដោយមានការចុះហត្ថលេខាយល់ព្រមពីសន្តតិជនមកបង្ហាញដល់គ្រឹះស្ថានដោយភ្ជាប់នូវឯកសារភ័ស្តុតាងផ្សេងៗទៀតតាមការកំណត់របស់គ្រឹះស្ថានស្របតាមច្បាប់។
7.ការចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើ ករណីម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើបន្សល់ទុកនូវលិខិតបណ្តាំមរតកដែលរៀបចំដោយសារការី(មរតកសាសន៍តាមលិខិតសារការី)
លិខិតបណ្តាំមរតកតាមលិខិតសារការីជាលិខិតដែលទទួលរៀបចំដោយសារការីតាមឆន្ទៈផ្ទាល់ដោយម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើកាលដែលបុគ្គលនោះនៅរស់ដោយបានកំណត់បែងចែកប្រាក់បញ្ញើរបស់ខ្លួនដល់អ្នកទទួលសិទ្ធិស្នងណាម្នាក់ (កូនៗ ឬឪពុកម្តាយ ឬបងប្អូនបង្កើត ឬបុគ្គលផ្សេងៗទៀត) នៅចំពោះមុខសារការី។
ករណីនេះកាលបើម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើទទួលមរណភាពអ្នកទទួលសិទ្ធិស្នងអាចយកលិខិតបញ្ជាក់ថាខ្លួនជាអ្នកទទួលសិទ្ធិស្នង(សន្តតិជន ឬអច្ច័យលាភី) ដែលចេញដោយសារការីទៅបង្ហាញដល់ធនាគារ ឬគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិចាត់ចែងប្រាក់បញ្ញើដែលជាផ្នែកមួយនៃទ្រព្យមរតកបន្សល់ទុកដោយម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើ ឬគ្រឹះស្ថានត្រូវធ្វើការផ្ទេរប្រាក់បញ្ញើ(ទ្រព្យមរតក) មកគណនីរបស់មន្ទីរសារការីដែលទទួលបន្ទុកសំណុំរឿងសន្តតិកម្មនោះតាមរយៈលិខិតផ្ទេរសិទ្ធិរបស់អ្នកទទួលសិទ្ធិស្នង(សន្តតិជន ឬអច្ច័យលាភី)ដើម្បីធ្វើការជម្រះបញ្ជីសន្តតិកម្ម រួមទាំងធ្វើការចាត់ចែងទ្រព្យមរតករបស់ម្ចាស់ប្រាក់បញ្ញើដែលទទួលមរណភាពស្របតាមឆន្ទៈរបស់គាត់ដូចមានបញ្ជាក់ក្នុងលិខិតបណ្តាំមរតកដែលបានរៀបចំឡើងដោយសារការីដែលច្បាប់ចាត់ទុកជាមរតកសាសន៍ជាលិខិតយថាភូត។
8.តើគ្រឹះស្ថានធនាគារ ឬមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុមានសិទ្ធិចាត់ចែងទ្រព្យប្រាក់បញ្ញើ បានដែរទេ ករណីម្ចាស់គណនីទទួលមរណភាពហើយគ្មានបន្សល់ទុកនូវអ្នកទទួលសិទ្ធិស្នងណាម្នាក់?
ក្នុងករណីណាក៏ដោយ បើសិនជាប្រាក់បញ្ញើ (ទ្រព្យមរតក)ដែលមិនត្រូវបានចាត់ចែងស្របតាមអំឡុងពេលដែលកំណត់ដោយច្បាប់ ដោយមូលហេតុមិនមានអ្នកទទួលសិទ្ធិស្នង(គ្មានសន្តតិជនឬអច្ច័យលាភី ឬគ្មានបុគ្គលដែលមាននិស្ស័យពិសេសតាមការកំណត់របស់ច្បាប់)ទេនោះ ប្រាក់បញ្ញើ(ទ្រព្យមរតក) ត្រូវធ្លាក់ជាទ្រព្យរបស់រដ្ឋ៕
