មនុស្សជាច្រើនបានយល់ខុសថា អ្នកដែលអាចប្រឡងជាប់ គឺជាមនុស្សពូកែ ហើយអ្វីដែលពួកគេបារម្ភខ្លាំងនោះ គឺពេលដែលពួកគេប្រឡងធំម្តងៗ ខណៈដែលមនុស្សមួយចំនួនតូចផ្សេងទៀតមិនសូវបារម្ភពីការជាប់ ឬធ្លាក់នោះទេ តែអ្វីដែលគេយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងបំផុតនោះ គឺកម្រិតសមត្ថភាព និងចំណេះដឹង។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ កញ្ញា ឡាំ សុវណ្ណី និស្សិតដែលទទួលបាននិទ្ទេស A រាល់ឆ្នាំនៅមហាវិទ្យាល័យបានលើកឡើងថា លក្ខណសម្បត្តិរបស់សិស្សពូកែមានច្រើនណាស់ ហើយខុសប្លែកគ្នាតាមជំនាញ និងវិធីសាស្ត្ររៀងៗខ្លួន ហើយក៏មានលក្ខណសម្បត្តិខុសពីអ្នករៀនដើម្បីតែប្រឡងជាប់ដែរ។ សិស្សពូកែជាអ្នកកំណត់ផែនការសិក្សាច្បាស់លាស់ ហើយតែងតែគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍បានល្អនូវគ្រប់មេរៀនដែលគេកំពុងរៀន ព្រោះថា សិស្សពូកែគេតែងតែប្រើពេលវេលាស្រាវជ្រាវមុនពេលដល់ម៉ោងសិក្សា ខុសពីសិស្សធម្មតាដែលចូលចិត្តរៀនភ្លាមៗ និងមិនមានគម្រោងជាមុន។ កត្តានេះអាចធ្វើឱ្យសិស្សពូកែ ចំណាយពេលតិចក្នុងម៉ោងរៀន តែអាចទទួលបានផលល្អ និងយល់ច្រើន ព្រោះគេបានដឹងខ្លះៗរួចហើយពីមេរៀនដែលត្រូវបានបង្រៀននៅសាលា គេចំណាយពេលសម្រាប់តែសួរបន្ថែមនូវអ្វីដែលគេឆ្ងល់ប៉ុណ្ណោះ។
កញ្ញា ឡាំ សុវណ្ណី បាននិយាយថា ៖ “បើចង់រៀនឱ្យពូកែគឺកុំគិតថាចង់រៀនដើម្បីឱ្យតែប្រឡងជាប់ តែត្រូវជឿជាក់លើសមត្ថភាពខ្លួនឯង។ ជាធម្មតាទេ មនុស្សគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែមានចំណុចខ្លាំង និងចំណុចខ្សោយរៀងៗខ្លួន ហេតុនេះដើម្បីក្លាយជាសិស្សពូកែ កុំរៀនរាល់ថ្ងៃដោយមិនស្វែងយល់ពីខ្លួនឯង។
អ្វីដែលគួរធ្វើ គឺស្វែងរកចំណុចខ្លាំងរបស់ខ្លួនដើម្បីអភិវឌ្ឍបន្ថែម ហើយស្វែងរកចំណុចខ្សោយដើម្បីកែតម្រូវឱ្យខ្លាំងបន្តិចម្តងៗដើម្បីបង្កើនទំនុកចិត្តក្នុងការសិក្សា រហូតទទួលលទ្ធផលល្អ។
និស្សិតពូកែរូបនេះ បានលើកឡើងផងដែរថាតាមការពិត និស្សិតពូកែ និងនិស្សិតធម្មតាគឺមិនខុសគ្នាច្រើនទេ តែចំណុចដែលនិស្សិតពូកែគិត ខុសពីនិស្សិតទូទៅគិត គឺនិស្សិតពូកែគេមានភាពស្វាហាប់ក្នុងគំនិត។ និស្សិតធម្មតាគាត់តែងតែបណ្តោយខ្លួនរបស់គាត់ទៅតាមខ្យល់ ឬបណ្តោយទៅតាមយថាកម្ម ដោយប្រឹងរៀនត្រឹមកម្រិតធម្មតាល្មមៗ ឬប្រឹងយកតែមួយជាប់។ សម្រាប់កញ្ញាឡាំ សុវណ្ណី ផ្ទាល់ គឺមិនដែលគិតថា រៀនត្រឹមតែអ្វីដែលគ្រូដាក់ឱ្យនោះទេ។ ជាសិស្ស ឬនិស្សិតក៏ដោយបើចង់ពូកែ នៅពេលដែលគ្រូដាក់មេរៀនមក10 យើងគួរស្រាវជ្រាវបន្ថែម ឬរៀនឱ្យបានច្រើនជាង10 ខុសពីនិស្សិតធម្មតាត្រង់ថាអ្នកខ្លះខំត្រឹម10 ឬតិចជាងនេះ។
នៅពេលដែលយើងរៀនច្រើនលើសពីអ្វីដែលគ្រូដាក់ឱ្យយើង នោះយើងនឹងយល់ច្បាស់ពីហេតុផលនៃមេរៀន ឬអាចកែសម្រួលលើចំណុចមួយចំនួនដែលគ្រូបានបង្រៀនមិនសូវត្រូវបានទៀតផង។ ជារួមដើម្បីក្លាយជាសិស្សពូកែ កញ្ញា សុវណ្ណី ចូលចិត្តតស៊ូមតិជាមួយគ្រូ ព្រោះថា នៅពេលដែលគាត់បានស្រាវជ្រាវបន្ថែមច្រើន គាត់អាចដឹងថាចំណុចដែលគ្រូបង្ហាត់បង្ហាញមកនោះត្រឹមត្រូវ ឬនៅមានកន្លែងខ្វះខាតត្រង់ណាខ្លះ ដែលវាក៏ជាវិធីល្អមួយសម្រាប់ចោទជាសំណួរទៅវិញឱ្យបានច្បាស់លាស់ផងដែរ។
អតីតនិស្សិត និងសិស្សពូកែដែលទទួលបាននិទ្ទេស B+ នៅថ្នាក់វិទ្យាល័យ លោក នាង កុសល បានលើកឡើងថា ការរៀន មិនគួររៀនតែដើម្បីឱ្យប្រឡងជាប់នោះទេ តែអ្វីដែលសំខាន់គឺត្រូវរៀនដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹងពិតប្រាកដ។ ភាពពូកែគឺផ្តោតសំខាន់លើសមត្ថភាពក្នុងការយល់ពីមេរៀន និងអត្ថន័យសំខាន់នៃការអប់រំក្នុងផ្នែកនីមួយៗ សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងការរស់នៅជាក់ស្តែង ហេតុនេះដើម្បីរៀនឱ្យពូកែ គឺត្រូវអនុវត្តឱ្យបានច្រើនតាមលទ្ធភាព។
លោក នាង កុសល បាននិយាយថា ៖ “ការអនុវត្ត មិនប្រាកដថាអនុវត្តតែលំហាត់ ឬកិច្ចការសាលានោះទេ តែក្នុងនាមជាអ្នកសិក្សា យើងមានវិធីជាច្រើនទៀតដើម្បីយកអ្វីដែលយើងបានរៀនសូត្រមកធ្វើការអនុវត្តផ្ទាល់។ នៅពេលដែលយើងយល់ច្បាស់ពីមេរៀន ហើយបានអនុវត្តផ្ទាល់ យើងនឹងមើលឃើញបញ្ហាប្រឈមនានា រួមទាំងចំណុចលម្អិតជាច្រើនដែលជាទូទៅ វានឹងចេញនៅពេលដែលយើងធ្វើជាក់ស្តែង។
លោក កុសល ក៏បានលើកឡើងផងដែរថាការស្រាវជ្រាវបន្ថែម ការអនុវត្តតាមរយៈការចែករំលែកចំណេះដឹងទៅកាន់អ្នកសិក្សាដូចគ្នា និងការចូលរួមក្នុងការងារមួយចំនួនដែលត្រូវនឹងមេរៀនដែលកំពុងសិក្សា អាចធ្វើឱ្យយើងទទួលបានឱកាសច្រើនក្នុងការស្វែងយល់នូវរឿងថ្មីៗ ហើយធ្វើឱ្យយើងទទួលបានចំណេះដឹងប្លែកៗ ពីអ្នកដែលរៀនតែនៅក្នុងសាលា។
ឆ្លើយតបជាមួយនឹងបញ្ហានេះផងដែរ កញ្ញាលឹម លីឆាយ និស្សិតកម្ពុជាដែលជាប់អាហារូបករណ៍ទៅសិក្សានៅបរទេសបានលើកឡើងថា ការសិក្សា ពេលខ្លះគឺត្រូវការទំនុកចិត្ត និងការសាកល្បង។ ការប្រឡងដើម្បីសាកល្បងសមត្ថភាពនានា គឺជាផ្លែផ្កាយ៉ាងសំខាន់ដែលជំរុញឱ្យសិស្ស-និស្សិតក្លាយជាមនុស្សពូកែបាន ព្រោះថា មានមនុស្សមិនច្រើនទេដែលហ៊ានប្រកួតប្រជែង។ មនុស្សជាច្រើនមិនទាន់ទុកចិត្តលើខ្លួនឯង ហើយគិតថា រៀនហើយប្រឡងឱ្យជាប់ គឺជាគោលដៅរបស់គាត់ ខណៈសិស្សពូកែគេតែងតែចង់សាកល្បងនូវអ្វីដែលថ្មីសម្រាប់អភិវឌ្ឍចំណេះដឹង និងរៀនពីបរិស្ថានខាងក្រៅ រួមទាំងសាកល្បងសមត្ថភាពខ្លួនឯងផ្ទាល់ទៀតផង។
កញ្ញា លឹម លីឆាយ បាននិយាយថា ៖ “ពេលខ្លះ នៅពេលដែលយើងកំពុងរៀន យើងមិនទាន់ដឹងពីសមត្ថភាពខ្លួនឯងនោះទេ តែនៅពេលដែលយើងចូលរួមប្រកួតប្រជែង ពេលខ្លះយើងនឹងបានដឹងថាយើងអាចមានសមត្ថភាពខ្លាំង ឬទទួលបានលទ្ធផលល្អ (ឬអាក្រក់) ហួសពីការស្មាន បន្ទាប់ពីយើងបានខិតខំប្រឹងប្រែងអស់មួយរយៈដើម្បីទទួលជ័យជម្នះលើការប្រកួតនោះ។
កញ្ញា លីឆាយ លើកទឹកចិត្តយុវជនថា កុំខ្លាចក្នុងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពខ្លួនឯង ព្រោះថា រាល់ការប្រកួតប្រជែង បើទោះបីជាយើងមិនទទួលបានជោគជ័យ ឬទទួលបានពានរង្វាន់ ឬទទួលបានជយលាភីក៏ដោយ តែអ្វីដែលយើងចំណេញ គឺយើងបានជួបមនុស្សថ្មី ទទួលបានចំណេះដឹងថ្មី និងបទពិសោធថ្មី ដែលកត្តានេះធ្វើឱ្យចំណេះដឹងរបស់យើងកាន់តែខ្លាំងឡើង ហើយអាចក្លាយជាមនុស្សពូកែម្នាក់ទៀតផង៕
