នៅក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា មានមនុស្សមិនច្រើនទេដែលមានសមត្ថភាពអាចបង្កើត និងដឹកនាំក្រុមហ៊ុនដ៏ច្រើនក្នុងពេលតែមួយបាន ហើយក្នុងនោះលោកឧកញ៉ា សៀ ឫទ្ធី គឺជាអ្នកជំនួញលេចធ្លោម្នាក់ក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មជាពិសេសផ្នែកខាងអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យដូចជាខុនដូ The Bridge, The Peak, The Palms និងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍លំនៅឋានសាធារណៈមានតម្លៃសមរម្យជាដើម។
លោកត្រូវបាន ស្ថិតក្នុងចំណាប់អារម្មណ៍របស់សហគ្រិនក៏ដូចជាប្រជាជនខ្មែរទូទៅដែរដោយសារលោកជាស្ថាបនិកនៃក្រុមហ៊ុនធំៗជាច្រើនជិត 30ក្រុមហ៊ុន ដែលជាបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន World Bridge International (Cambodia) Ltd ហើយទាំងអស់នេះក៏ជាការបានជួយរួមចំណែកលើការអភិវឌ្ឍទីផ្សារការងារ និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិយើងផងដែរ។
នៅក្នុងលេខនេះ អ្នកយកព័ត៌មាននៃកាសែតឡារ៉ែន ពាណិជ្ជ បានធ្វើបទសម្ភាសជាមួយលោកឧកញ៉ា សៀ ឫទ្ធី អំពីជីវិតជាក់ស្តែងក្នុងវិស័យជំនួញដែលលោកបានចាប់ផ្តើមបង្កើតក្រុមហ៊ុនដំបូងគេ និងគន្លឹះសំខាន់ៗពាក់ព័ន្ធនឹងការគ្រប់គ្រងអាជីវកម្មឱ្យទទួលបានជោគជ័យដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម។
1.លោកឧកញ៉ាជាមនុស្សលេចធ្លោមួយរូបក្នុងចំណោមអ្នកជំនួញផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា ហើយស្របពេលជាមួយគ្នានេះ គេក៏សង្កេតឃើញដែរថា លោកឧកញ៉ាមានក្រុមហ៊ុនជាច្រើនដែលស្ថិតនៅក្នុងបណ្ដុំក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុន World Bridge International (Cambodia) Ltd។ តើលោកឧកញ៉ាអាចជម្រាបបានទេថា សព្វថ្ងៃនេះលោកឧកញ៉ាមានក្រុមហ៊ុនអ្វីខ្លះ?
បើនិយាយពីអាជីវកម្ម ខ្ញុំចាំមិនអស់ទេ តែបើរាប់ទៅគឺប្រហែលជាជិត 30ក្រុមហ៊ុន ដែលមានដូចជាក្រុមហ៊ុនផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យ ផ្នែកដឹកជញ្ជូនផ្នែកចំណីអាហារ និងភេសជ្ជៈ ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ដែលមានដូចជាធនាគារឯកទេស និងហាងបញ្ចាំ(Cash U UP) ហើយយើងក៏មានផងដែរនូវផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ គឺវិទ្យុបុស្តិ៍លេខ89 យើងមានផ្នែកកម្សាន្ត មានភោជនីយដ្ឋាន មានតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស មានភណ្ឌាគារគយមានដែនកំណត់ មានសណ្ឋាគារ (Shangri La) និងមានផ្សារដែលគ្រោងនឹងចាប់ផ្តើមបើកនៅខែមិថុនាខាងមុខនេះ។
2.តើលោកឧកញ៉ាអាចបង្ហាញបានទេពីការសិក្សា និងដំណើរឆ្លងកាត់ការលំបាកដើម្បីបង្កើតក្រុមហ៊ុនដំបូង?
សម្រាប់ខ្ញុំ បើនិយាយពីការរៀនសូត្រវិញ គឺខ្ញុំរៀនបានត្រឹមតែបាក់ឌុបទេ តែខ្ញុំបានរៀនបន្ថែមពេលខ្ញុំធ្វើការរកស៊ី គឺរៀនថ្នាក់អនុបណ្ឌិត និងរៀនវគ្គខ្លីៗជាច្រើនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងមុខរបររបស់ខ្ញុំ។ កាលនៅក្មេង ជីវិតរបស់ខ្ញុំខុសគេ ក្រោយពេលប្រឡងបាក់ឌុបចប់នៅចុងឆ្នាំ1990 ខ្ញុំបានការងារធ្វើបាត់ទៅហើយ។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមធ្វើការងារតាំងពីអាយុ 18ឆ្នាំ។
នៅឆ្នាំ1990នោះ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមធ្វើការដំបូងលើវិស័យដឹកជញ្ជូន(Logistic) ហេតុនេះខ្ញុំចាប់ផ្តើមរៀនតែពីផ្នែកនេះទេ។ ពេលខ្លះមានវគ្គនៅប្រទេសសិង្ហបុរីមួយអាទិត្យ ពេលខ្លះមានទៅរៀននៅហុងកុង3ថ្ងៃ ឬទៅប្រទេសផ្សេងៗទៀតដែលជាវគ្គខ្លី។ ពេលខ្ញុំទៅរៀននោះខ្ញុំទទួលបានចំណេះដឹងសំខាន់2 គឺទី1 ចំណេះដឹងក្នុងសាលា និងទី2 គឺការទំនាក់ទំនង។
ខ្ញុំបានរៀននូវអ្វីដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការងាររបស់ខ្ញុំ ដូចជាការគ្រប់គ្រងឃ្លាំង ការដឹកជញ្ជូនតាមជើងអាកាស និងចំណុចពាក់ព័ន្ធជាច្រើនទៀតនៃវិស័យដឹកជញ្ជូន ដើម្បីចង់ដឹងថា តើប្រទេសគេធ្វើដូចម្តេចខ្លះពាក់ព័ន្ធនឹងផ្នែកនេះ។ ខ្ញុំចេញទៅរៀន ចំណេញបានទំនាក់ទំនងច្រើនណាស់ ព្រោះអ្នកដែលទៅរៀនជាមួយគ្នាសុទ្ធតែជាមនុស្សសំខាន់ៗក្នុងប្រទេសរបស់គេ ហេតុនេះខ្ញុំអាចទំនាក់ទំនងជាមួយគេបាន ហើយរហូតដល់អាចធ្វើជាដៃគូពាណិជ្ជកម្ម និងយកជំនួញពីគេបានថែមទៀតផង។ ភាពជោគជ័យនៃអាជីវកម្មដឹកជញ្ជូនដំបូងបំផុតរបស់ខ្ញុំគឺដោយសារតែការរៀន និងការធ្វើទំនាក់ទំនងនេះឯង។
សម្រាប់ការរកស៊ីដំបូង ការជួបនឹងការលំបាកជារឿងធម្មតាទេ ព្រោះវាទាក់ទងនឹងការសិក្សា កាលណាចំណេះយើងមិនដល់យើងនឹងពិបាករកស៊ី ព្រោះកាលដើមឡើយនៅពេលដែលខ្ញុំចេញរកស៊ីដំបូងខ្ញុំមិនសូវចេះ ហេតុនេះទើបរាងពិបាកបន្តិច។ ចំពោះមុខរបររបស់ខ្ញុំនៅពេលនោះ គឺត្រូវចេញចូលក្រៅប្រទេសច្រើន។ អ្វីដែលជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ខ្ញុំ គឺខ្ញុំរៀនឆាប់ចេះ ហើយខ្ញុំអាចចេះនិយាយបានច្រើនភាសា។ ខ្ញុំចេះនិយាយភាសាអង់គ្លេស ភាសាថៃ និងភាសាមួយចំនួនទៀត ដែលនេះជាចំណេះដឹងក្រៅផ្លូវការមួយក្នុងការជួយឱ្យខ្ញុំអាចធ្វើការទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកក្រៅស្រុកបានល្អ។
3.កាលពីក្មេង តើលោកឧកញ៉ាមានគោលដៅ និងក្តីសុបិនបែបណាខ្លះ?
កាលនៅក្មេង អ្វីដែលខ្ញុំចង់ធ្វើនៅពេលធំឡើងនោះគឺ កុងស៊ីបញ្ចាំ។ កាលនោះប្រហែលជាមកពីខ្ញុំមើលរឿងកុនចិនច្រើនពេកក៏មិនដឹង ព្រោះក្នុងរឿងកុនចិនគេឧស្សាហ៍បង្ហាញពីរបរបញ្ចាំនេះ។
ចាប់ពីពេលនោះមក ការបើកហាងបញ្ចាំបានក្លាយជាចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ខ្ញុំ ព្រោះមើលទៅដូចជាជម្រើសល្អម្យ៉ាងដែរ តែដល់ពេលចាប់ផ្តើមរកស៊ីដំបូងពិតប្រាកដ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យដឹកជញ្ជូនទៅវិញ។ បច្ចុប្បន្នខ្ញុំក៏មានហាងបញ្ចាំមួយដែរគឺ Cash U UP។
4.តើលោកឧកញ៉ាអាចជម្រាបបានទេថា តើអាជីវកម្មអ្វីខ្លះដែលលោកឧកញ៉ាបានចាប់ដៃគូ តាមរយៈការធ្វើទំនាក់ទំនងនាពេលនោះ?
ដៃគូពាណិជ្ជកម្មផ្នែកដឹកជញ្ជូនដែលទទួលបាននៅពេលនោះមានដូចជា ក្រុមហ៊ុន CEVA ដែលខ្ញុំនៅតែធ្វើការរកស៊ីជាមួយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ហើយខ្ញុំបានស្គាល់គាត់នៅពេលដែលរៀនជាមួយគ្នា។ ពេលទៅរៀន មានក្រុមហ៊ុនលំដាប់ពិភពលោកជាច្រើនដែលមិនទាន់ស្គាល់ស្រុកខ្មែរ ហើយគេក៏មិនចង់មករកស៊ីនៅស្រុកខ្មែរដែរ ព្រោះពេលនោះយើងមានសង្គ្រាមស៊ីវិល តែពេលនោះអ្វីដែលខ្ញុំធ្វើបាន គឺពន្យល់ពួកគេឱ្យឃើញពីសក្តានុពលក្នុងការរកស៊ីនៅស្រុកខ្មែរ។
ខ្ញុំមានជំនាញល្អមួយ គឺពន្យល់គេឆាប់យល់ ពេលនោះខ្ញុំបានប្រាប់គេឱ្យដឹងថា ស្រុកខ្មែរគឺកំពុងគាំទ្រដោយអង្គការសហប្រជាជាតិដែលធ្វើឱ្យមានការបោះឆ្នោត ហេតុនេះអនាគតការរកស៊ីនៅកម្ពុជានឹងល្អប្រសើរ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតចំណុចល្អរបស់កម្ពុជាគឺស្ថិតនៅចំកណ្តាលប្រទេសធំ2 គឺថៃ និងវៀតណាមហេតុនេះប្រសិនបើដាក់ផ្នែកដឹកជញ្ជូននៅកម្ពុជា ប្រាកដជាចំណេញច្រើន ព្រោះអាចនឹងងាយក្នុងការបញ្ជូនទំនិញទៅកាន់ប្រទេសទាំង2នោះ។
ពេលនិយាយជារឿយៗទៅ គេចាប់ផ្តើមចាប់អារម្មណ៍ តែដំបូងឡើយគេមិនទាន់ទុកចិត្តយើងទាំងស្រុងទេ គេឱ្យយើងធ្វើជាភ្នាក់ងារឱ្យគេសិន។ ក្រោយពេលធ្វើការងារនេះបាន 4-5 ឆ្នាំមក គេឃើញថាវាដំណើរល្អ គេក៏ចាប់ដៃជាមួយយើងតែម្ដង។
5.តើលោកឧកញ៉ាអាចបញ្ជាក់លម្អិតបានទេពីដំណាក់កាលដំបូងដែលលោកឧកញ៉ាចេញធ្វើការងារ រហូតដល់ចាប់ផ្តើមផ្លាស់ប្តូរមកក្លាយជាម្ចាស់អាជីវកម្មដោយខ្លួនឯង?
ដំបូងឡើយនៅឆ្នាំ1988 ខ្ញុំនៅក្រៅស្រុក ខ្ញុំបានធ្វើការងារស្ម័គ្រចិត្តមួយចំនួន តែក្រោយឆ្នាំ1990 ក្រោយពេលដែលខ្ញុំត្រឡប់មកកម្ពុជា ខ្ញុំបានដាក់ពាក្យធ្វើការងារជាមួយនឹងUNTAC។ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមធ្វើការងារដំបូងពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត តែក្រោយមកទៀតខ្ញុំសង្កេតឃើញថា ផ្នែកនេះមិនមែនជាអនាគតរបស់ខ្ញុំទេ ព្រោះវាជាប្រភេទការងាររយៈពេលខ្លី ហេតុនេះខ្ញុំក៏ចាប់ផ្តើមដាក់ពាក្យទៅធ្វើការងារនៅទីស្នាក់ការធំនៅSNC វិញម្តង។
នៅពេលនោះដោយសារតែខ្ញុំចេះភាសា គេឱ្យខ្ញុំជ្រើសរើសកន្លែងដែលមាន2 គឺទី1 ជាអ្នកបកប្រែ និងទី2គឺផ្នែកដឹកជញ្ជូន(Movement Control)។ នៅពេលនោះខ្ញុំបានជ្រើសរើសផ្នែកដឹកជញ្ជូនបើទោះបីជាផ្នែកនេះបានប្រាក់ខែតិចជាងអ្នកបកប្រែក៏ដោយ តែខ្ញុំស្រឡាញ់ផ្នែកដឹកជញ្ជូន។ ប្រាក់ខែសម្រាប់អ្នកបកប្រែគឺ 350ដុល្លារ តែសម្រាប់អ្នកដឹកជញ្ជូនវិញបានតែ173ដុល្លារប៉ុណ្ណោះ តែខ្ញុំសុខចិត្តធ្វើផ្នែកនេះ ព្រោះខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំអាចរៀនបានច្រើន។ ខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់ដែលមិនសូវគិតគូររឿងលុយជាសំខាន់នោះទេ តែអ្វីដែលខ្ញុំចង់បានគឺចំណេះដឹងពីអ្វីដែលខ្ញុំស្រឡាញ់ និងចង់ធ្វើ។ នៅពេលដែលខ្ញុំចាប់ផ្តើមធ្វើការនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ គេក៏បញ្ជូនខ្ញុំឱ្យទៅរៀនផ្នែកដឹកជញ្ជូននៅប្រទេសថៃភ្លាមដែលជាហេតុធ្វើឱ្យខ្ញុំចេះជំនាញនេះដំបូងបំផុត។
ក្រោយពេលរៀនផងធ្វើការងារផងបានមួយរយៈ សកម្មភាព UN នៅស្រុកខ្មែរចាប់ផ្តើមខិតជិតដល់ទីបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ1992។ ពេលនោះក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនមួយចំនួនដែលបានមកស្រុកខ្មែរដើម្បីដឹកជញ្ជូនឱ្យ UNTAC នឹងត្រូវត្រឡប់ទៅស្រុកគេវិញជាហេតុធ្វើឱ្យខ្ញុំត្រូវព្យាយាមទាក់ទងទៅក្រុមហ៊ុនធំៗជាច្រើនដែលខ្ញុំស្គាល់ដើម្បីបន្តសកម្មភាពដឹកជញ្ជូននៅក្នុងប្រទេសបន្តទៀត។ នៅពេលនោះខ្ញុំបានទាក់ទងក្រុមហ៊ុនមួយឈ្មោះថា Circle Freight ដើម្បីធ្វើការងារជាមួយ។
តាមពិតទៅនៅពេលនោះមានក្រុមហ៊ុនច្រើនដែលគេទាក់ទងខ្ញុំឱ្យធ្វើការជាមួយ តែខ្ញុំសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសក្រុមហ៊ុន Circle Freight ព្រោះក្រុមហ៊ុននេះមានទីស្នាក់ការធំនៅបរទេស។ កាលនោះ មេរបស់ខ្ញុំជាជនជាតិថៃ ហើយការងាររបស់គាត់ក៏មិនសូវជារលូនប៉ុន្មានដែរ ព្រោះក្រោយពេលបោះឆ្នោតហើយ ប្រទេសកម្ពុជានៅតែមានសង្គ្រាម ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យពួកគាត់ត្រូវសម្រេចចិត្តដកខ្លួនចេញទៅវិញ។ ខណៈពេលនោះខ្ញុំបានសុំក្រុមហ៊ុនCircle Freightនេះពីថៅកែនោះ ដោយកាលនោះខ្ញុំស្នើសុំរក្សាឈ្មោះដដែល ហើយគេក៏យល់ព្រមព្រោះគេបានចេញទៅវិញហើយ យើងចង់ធ្វើយ៉ាងម៉េចក៏ធ្វើទៅ។ ក្រោយពេលបានទទួលការអនុញ្ញាត ខ្ញុំក៏បានចាប់ផ្តើមយកឈ្មោះក្រុមហ៊ុន Circle Freight នេះបើកនៅស្រុកខ្មែរ។
ចាប់ផ្តើមពីការងារដំបូង ខ្ញុំត្រូវដើរតួច្រើនណាស់តែម្នាក់ឯង គឺថៅកែក៏ខ្លួនឯង តៃកុងឡានក៏ខ្លួនឯង ហើយវេចខ្ចប់ក៏ខ្លួនឯងដែរ។ នៅពេលនោះខ្ញុំមានឡានតែមួយគ្រឿងទេ ហើយបុគ្គលិកមាន 2នាក់ បើបូកទាំងខ្ញុំទៀតបាន 3នាក់ ហើយបុគ្គលិករបស់ខ្ញុំទាំង 2នាក់នោះបាននៅជាមួយខ្ញុំរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ នៅដំណាក់កាលចាប់ផ្តើមនោះ គឺចុងឆ្នាំ1992 ខ្ញុំធ្វើការងារដឹកជញ្ជូនឱ្យតែអង្គការ និងស្ថានទូតដែលគេត្រូវការដឹកជញ្ជូនទំនិញមកកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះព្រោះកាលនោះអត់ទាន់មានរោងចក្រទេ។
ពេលនោះដំណាក់កាលដំបូងគឺលំបាកមែនទែន ព្រោះពេលខ្លះក្នុងមួយខែមានអតិថិជនតែមួយឬពីរក៏មានដែរ ហេតុនេះពេលខ្លះខ្ញុំត្រូវទៅយកឥវ៉ាន់នៅកំពង់សោម ឬព្រលានយន្តហោះដោយខ្លួនឯង។ ចំពោះឯកសារ គឺខ្ញុំរត់ការដោយខ្លួនឯង និងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដោយខ្លួនឯងទាំងអស់ ព្រោះបើខ្ញុំជួលគេ ខ្ញុំនឹងត្រូវចំណាយច្រើនទៀតដែលធ្វើឱ្យខ្ញុំមិនអាចចំណេញបានដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ដល់ចង្វាក់ផលិតកម្មរបស់ខ្ញុំបាន។
6.នៅពេលដែល UNTAC ចេញផុតទៅ តើលោកឧកញ៉ាធ្លាប់អស់សង្ឃឹមទេ ព្រោះលោកឧកញ៉ាធ្លាប់ប្រាប់ថា ពេលខ្លះអតិថិជនមានមិនច្រើនផង?
អត់ទេ! ខ្ញុំជាមនុស្សដែលចូលចិត្តធ្វើការស្វែងរកអ្វីដែលថ្មី ហើយជាមនុស្សដែលមិនអស់សង្ឃឹមនោះទេ ព្រោះជាធម្មតានៅតាមស្ថានទូត អង្គការ និងស្ថាប័នក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនគេមានរដូវរបស់គេ។ រដូវខ្លះគេយកឥវ៉ាន់មកច្រើន ហើយរដូវខ្លះគេមិនយកមកទេ តែខ្ញុំជាមនុស្សឈ្មុសឈ្មុល ក្នុងករណីដែលខ្ញុំធ្វើការជាមួយស្ថានទូតមួយអស់ហើយ ខ្ញុំស្វែងរកស្ថានទូតផ្សេងទៀតដើម្បីបន្តការងាររហូត ខ្ញុំមានចំណូលជាប់ជាប្រចាំ គ្រាន់តែចំណូលនោះមិនច្រើន តែបើឱ្យខាត ក៏មិនខាតដែរ ព្រោះខ្ញុំជាមនុស្សចេះសន្សំសំចៃ អ៊ីចឹង 1ខែៗសល់បានតិចតួចដែរ ប្រហែល 100ដុល្លារ ឬ200ដុល្លារ។
យើងបន្តស្ថានភាពបែបនេះរហូតដល់ឆ្នាំ1996 ទើបយើងទទួលបានអតិថិជនល្អៗដែលអាចធ្វើឱ្យយើងលូតលាស់បាន គឺយើងធ្វើការដឹកជញ្ជូនឱ្យ UN ទាំងអស់។ ក្នុងកាលៈទេសៈនោះ ការដឹកជញ្ជូនមានស្ថានភាពលំបាកខ្លាំង ហើយពេលខ្លះត្រូវងើបពីម៉ោង 4ទៀបភ្លឺ ដើម្បីចេញទៅសៀមរាប ហើយទម្រាំទៅដល់ ម៉ោង6ល្ងាចក៏មានដែរ ដោយសារតែស្ថានភាពផ្លូវកាលនោះមិនល្អ។
នៅពេលនោះស្ថានភាពសន្តិសុខ និងស្ថានភាពផ្លូវគឺជាឧបសគ្គសំខាន់ដែលត្រូវដោះស្រាយ ព្រោះពេលខ្លះដើម្បីទៅដល់ទីរួមខេត្ត ខ្ញុំត្រូវដេកផ្លូវ ហើយខ្ញុំជាអ្នកបើកឡានដោយខ្លួនឯងទៀត។
នៅពេលនោះមានបញ្ហាអសន្តិសុខ គេបាញ់បោះគ្រប់ផ្លូវទាំងអស់ ពេលខ្លះអាចប្រឈមជាមួយនឹងការជាន់មីនក៏មានដែរ និងនៅពេលធ្វើដំណើរម្តងៗត្រូវដាក់បារីពេញៗខ្លួនដើម្បីឱ្យទាហាន ព្រោះទាហាននៅពេលនោះ គឺសុំតែបារីជក់ទេ បើគ្មានបារីឱ្យ គេនឹងបាញ់យើង។
នៅឆ្នាំ1996 ស្ថានភាពចាប់ផ្តើមល្អប្រសើរឡើងខ្លាំងក្រោយពេលដែលប្រទេសយើងចាប់ផ្តើមមានរោងចក្រ ហើយពេលនោះរោងចក្រដែលមានមុនគេនោះគឺ រោងចក្រមិថុនា។ ក្រោយពេលដែលមានរោងចក្រកើតឡើង ខ្ញុំចាប់ផ្តើមមានការងារច្រើនធ្វើជាប់ជាប្រចាំ ហើយក៏មានឥវ៉ាន់ច្រើនដើម្បីដឹកទៅក្រៅប្រទេសដែរ។ ចាប់ផ្តើមពីពេលនោះមក យើងបានប្តូរការិយាល័យពីក្នុងផ្ទះតូចមួយរបស់ខ្ញុំ ទៅការិយាល័យធំមួយវិញ។
ឈានមកដល់ឆ្នាំ1998 ស្ថានភាពកាន់តែប្រសើរខ្លាំងនៅពេលដែលប្រទេសរបស់យើងចាប់ផ្តើមមានសន្តិភាព ហើយរោងចក្រចាប់ផ្តើមមានកាន់តែច្រើនឡើងៗ នៅពេលនោះរោងចក្រនៅស្រុកខ្មែរប្រើប្រាស់សេវារបស់ខ្ញុំសឹងតែទាំងអស់។ នៅពេលនោះខ្ញុំចាប់ផ្តើមមានឥវ៉ាន់ដឹកចេញទៅក្រៅប្រទេសច្រើន ព្រោះនៅក្នុងប្រទេសមានតែក្រុមហ៊ុនដឹកជញ្ជូនរបស់យើងមួយប៉ុណ្ណោះ។ ចាប់ពីពេលនោះមកយើងចាប់ផ្តើមដឹកទំនិញតាមផ្លូវអាកាសឱ្យគេច្រើន ហើយរោងចក្រក៏ចាប់ផ្តើមបង្កើនការផលិតផលិតផលកាន់តែខ្លាំងឡើងដែរ។
7.តើនៅពេលណាទើបលោកឧកញ៉ាចាប់ផ្តើមងាកមកធ្វើអាជីវកម្មទាក់ទងនឹងអចលនទ្រព្យ?
នៅចន្លោះឆ្នាំ1998 ដល់ឆ្នាំ2005 គឺយើងមានការងារច្រើនមែនទែន ហើយវិស័យដឹកជញ្ជូនជាវិស័យដ៏មានសក្តានុពលមួយ ព្រោះជាអាជីវកម្មដែលមានលុយកាន់ពេញៗដៃ។ ថ្លៃដឹកជញ្ជូនគេមិនជំពាក់យើងទេ គេចាយលុយសុទ្ធតែម្ដង និងដោយសារតែបែបនេះហើយ ទើបនៅឆ្នាំ2000 យើងមានលុយច្រើនសម្រាប់ដើរមើលដីថា តើកន្លែងណាល្អ ហើយកន្លែងណាអាចអភិវឌ្ឍបាន តែពេលនោះយើងធ្វើក្នុងនាមជាឈ្មួញកណ្តាលនៅឡើយ មិនមែនធ្វើក្នុងនាមជាអ្នកអភិវឌ្ឍន៍នោះទេ។
ក្រោយមកខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំមិនអាចស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះតទៅទៀតបានទេ ព្រោះខ្ញុំចង់ក្លាយជាអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ តែក៏នៅតែមិនទាន់ដឹងនៅឡើយថា តើត្រូវធ្វើដូចម្តេច?។ ហេតុនេះជាដំណោះស្រាយ គឺឆ្នាំ2005ខ្ញុំត្រូវហោះទៅស្រុកក្រៅជាថ្មីម្តងទៀត ដើម្បីរៀនសូត្រអំពីអចលនទ្រព្យ។ ខ្ញុំស្វែងរៀនសូត្រពីគ្រប់ទីកន្លែងឱ្យតែឮថាកន្លែងណាគេបង្រៀនពីអចលនទ្រព្យខ្ញុំចូលរៀនទាំងអស់។ ខ្ញុំបានរៀនពីវិធីក្នុងការធ្វើខុនដូ វិធីលក់របស់ភ្នាក់ងារលក់ វិធីសាស្ត្ររៀបចំអភិវឌ្ឍន៍ និងវិធីសាស្ត្រក្នុងការវាយលុករឿងដីធ្លីនេះ។ នៅពេលនោះខ្ញុំបានរៀនច្រើននៅហុងកុង សិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី និងថៃជាដើម ដែលក្នុងមួយខែខ្ញុំទៅរៀនម្តង ដោយវគ្គខ្លះមានរយៈពេល 3ថ្ងៃ ហើយវគ្គខ្លះមានរយៈពេលមួយសប្តាហ៍។
ដូចដែលបានដឹងហើយថា ខ្ញុំចូលចិត្តការទំនាក់ទំនង ដូច្នេះហើយការទៅរៀនលើកនេះក៏ធ្វើឱ្យខ្ញុំចំណេញការទំនាក់ទំនងច្រើនដែរ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមស្គាល់អ្នកអភិវឌ្ឍន៍ ហើយដឹងថា ភ្នាក់ងារលក់អចលនទ្រព្យគេធ្វើយ៉ាងម៉េច? ហើយអ្នកអភិវឌ្ឍន៍គេធ្វើយ៉ាងម៉េច?។ នៅពេលនោះសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាចាប់ផ្តើមល្អឡើងៗ ដែលធ្វើឱ្យអ្នកវិនិយោគក្រៅស្រុកចាប់ផ្តើមមើលឃើញពីសេដ្ឋកិច្ចស្រុកខ្មែរ ហេតុនេះហើយទើបខ្ញុំចាប់ផ្តើមទាក់ទាញពួកគេដើម្បីធ្វើការវិនិយោគលើដីធ្លីនៅកម្ពុជា។
8.ក្រោយឆ្នាំ2005 តែមិនប៉ុន្មានឆ្នាំក៏កើតមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ហើយកម្ពុជាក៏រងផលប៉ះពាល់ច្រើនដែរនៅឆ្នាំ2008 តើលោកឧកញ៉ាមានបញ្ហាដែរឬទេនៅពេលនោះ?
ពេលនោះខ្ញុំអត់ប៉ះពាល់ទេ ព្រោះខ្ញុំជាមនុស្សដែលចូលចិត្តប្រមូលព័ត៌មានច្រើនពីក្រៅប្រទេស ម្យ៉ាងវិញទៀតនៅឆ្នាំ2005 នៅពេលដែលខ្ញុំចាប់ផ្តើមរកស៊ីផ្នែកអចលនទ្រព្យនេះ ខ្ញុំបានសិក្សារួចហើយពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដែលអាចនឹងកើតឡើង ហេតុនេះហើយទើបយើងមើលឃើញថា អ្នករកស៊ីនៅស្រុកខ្មែរមានការប៉ះពាល់ច្រើននៅឆ្នាំនោះ តែសម្រាប់ខ្ញុំគឺមិនមានអ្វីប៉ះពាល់ទេ។
មុនពេលវិបត្តិឆ្នាំ2008 មកដល់ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមលក់អស់ហើយនូវកន្លែងដែលត្រូវបញ្ចេញ តែខ្ញុំក៏បានរៀបចំទុកនូវអចលនទ្រព្យមួយចំនួនដែលត្រូវទុក ព្រោះខ្ញុំដឹងថា វានឹងល្អប្រសើរឡើងវិញ។ ខ្ញុំបានត្រៀមខ្លួនជាស្រេចមិនឱ្យវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចមកប៉ះពាល់ដល់អាជីវកម្មរបស់ខ្ញុំទេ ព្រោះខ្ញុំមានប្រភពព័ត៌មានច្បាស់។
9.លោកឧកញ៉ាហាក់ដូចជាមានបទពិសោធច្រើនណាស់ផ្នែកអាជីវកម្ម តើលោកឧកញ៉ាអាចបញ្ជាក់បានទេថា តើគួរធ្វើបែបណាទើបធ្វើឱ្យអាជីវកម្មទទួលបានភាពជោគជ័យ?
សម្រាប់ខ្ញុំការធ្វើអាជីវកម្មដែលជោគជ័យ គឺខ្ញុំមិនរាប់ថា ទាល់តែសម្រេច100% ទើបហៅថាជោគជ័យនោះទេ ព្រោះបើមនុស្សគ្រប់គ្នាជោគជ័យ 100%នោះ វាគ្មានទេអ្នកក្រ ហើយក៏គ្មានអ្នករកស៊ីខាតដែរ។ ការធ្វើអាជីវកម្មដែលជោគជ័យបានត្រឹម65% ឬ70% ឡើងទៅ គឺយើងរាប់ថាជោគជ័យហើយ។ ចំណុចទី1 ដែលយើងចាប់ផ្តើមដំបូងគឺ តម្រូវការ។ បើមុខរបររបស់យើងគ្មានតម្រូវការ សូមកុំរកស៊ី ព្រោះវានឹងមិនធ្វើឱ្យយើងជោគជ័យទេ។ ដើម្បីដឹងថាអាជីវកម្មរបស់យើងមានតម្រូវការ ឬគ្មាននោះ មិនមែនយើងត្រូវដើរទៅសួរមិត្តភ័ក្តិ ឬអ្នកជិតខាងដើម្បីឱ្យដឹងពីតម្រូវការរបស់គេនោះទេ តែយើងត្រូវការការស្រាវជ្រាវទីផ្សារយ៉ាងត្រឹមត្រូវ។
ដើម្បីធានាថា តម្រូវការរបស់យើងអាចសិក្សាបានលម្អិតនោះ យើងត្រូវស្វែងរកភាគីទី3 នោះគឺក្រុមហ៊ុនស្រាវជ្រាវទីផ្សារ ដើម្បីធ្វើការវិនិយោគដោយត្រឹមត្រូវ។ ជាឧទាហរណ៍ថា យើងបើកហាងលក់ការ៉េមមួយចុះ យើងដឹងហើយថា ហាងលក់ការ៉េមនៅក្នុងស្រុកខ្មែរមានច្រើនណាស់ តែយើងមិនដឹងទេថា តើគេត្រូវការការ៉េមបែបណាឱ្យច្បាស់នោះទេ។ ហេតុនេះ យើងសុខចិត្តធ្វើការស្រាវជ្រាវទីផ្សារ ដោយយកលុយមួយចំណែកពីទុនវិនិយោគទៅធ្វើ ប្រសើរជាងយកទុនទាំងស្រុងទៅបោះចោលដោយមិនបានស្រាវជ្រាវឱ្យច្បាស់លាស់។
ជាឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើយើងមានលុយ 50ម៉ឺនដុល្លារដើម្បីបើកហាងការ៉េម យើងគួរចំណាយប្រហែល 5ពាន់ ទៅ1ម៉ឺនដុល្លារដើម្បីស្រាវជ្រាវទីផ្សារ យើងមិនគួរចំណាយលុយទាំង 50ម៉ឺនចោលនោះទេ។ ប្រសិនបើរបាយការណ៍បង្ហាញចេញមកថា 65%ជោគជ័យ នោះគឺយើងអាចធ្វើបាន តែពេលខ្លះក៏មិនប្រាកដទាំងស្រុងដែរ វាអាស្រ័យលើយើងខ្លួនឯងខ្លះដែរ។ ជួនកាលអ្នកធ្វើទីផ្សារឱ្យយើងគាត់ថា ទៅឆ្វេង ប្រសិនបើយើងជាអ្នករកស៊ីមើលឃើញថាដូចជាមិនល្អ ឬអាចនឹងធ្លាក់ទឹក យើងអាចដើរទៅស្តាំបាន តែទោះជាយ៉ាងណាការស្រាវជ្រាវទីផ្សារក៏អាចជាផែនទីសំខាន់ខ្លាំងមួយដែរសម្រាប់ការធ្វើអាជីវកម្ម ព្រោះអ្នកស្រាវជ្រាវទីផ្សារគេបានស្រាវជ្រាវលម្អិតរួចទៅហើយ។ គេជាអ្នកស្រាវជ្រាវ គឺប្រាប់យើងពីពេលវេលាដែលមនុស្សចូលចិត្តទិញ គេដឹងពីចំណូលចិត្តរបស់អតិថិជន និងអតិថិជនមកទិញអស់ប៉ុន្មាន ជាដើម។
ទី2 គឺកត្តាដើមទុន៖ បើចង់រកស៊ីអ្វីមួយយ៉ាងហោចណាស់ក៏គួរមានដើមទុន 60%ដែរ សឹមចេញរកស៊ី ហើយសូមកុំចាប់ផ្តើមដោយការខ្ចីគេ 100%ឱ្យសោះ ព្រោះអាជីវកម្មខ្នាតតូច (SME) មិនទាន់អាចធ្វើបានទេ។ អ្នកដែលអាចខ្ចីទុនគេ 100% រកស៊ីលុះត្រាតែគេនោះធំណាស់។ ពួកគេទាំងនោះបង្កើតអាជីវកម្មមួយដោយប្រើតែខួរក្បាលទេ ហើយពេលខ្លះគេខ្ចីលុយទាំងស្រុងសម្រាប់អាជីវកម្មនេះ តែគេមានចំណូលច្រើនពីអាជីវកម្មផ្សេងមកទប់។
កត្តាទី3 ធនធានមនុស្ស៖ អ្នករកស៊ីក៏ដោយ អ្នកនយោបាយក៏ដោយ ប្រសិនបើមនុស្សនៅជុំវិញខ្លួនយើងមិនពូកែ យើងក៏មិនជោគជ័យដែរ។ រាល់ការងារអ្វីទាំងអស់ គឺអាស្រ័យលើធនធានមនុស្ស ប្រសិនបើយើងមិនចេះច្បាមយកធនធានមនុស្សពូកែមកជួយយើងទេ យើងនឹងមិនអាចជោគជ័យបានជាដាច់ខាត។
ការគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុនច្រើនគឺត្រូវការមនុស្សពូកែ ខ្ញុំធ្លាប់ប្រាប់បុគ្គលិកខ្ញុំហើយថា ខ្ញុំមានក្បាលតែមួយ និងដៃពីរ ហើយខ្ញុំមិនមែនជាមនុស្សអស្ចារ្យទេ ការគិតរបស់ខ្ញុំអាចត្រូវ ឬខុស តែដោយសារតែខ្ញុំមានធនធានមនុស្សពូកែទើបខ្ញុំអាចបើកក្រុមហ៊ុនផ្សេងៗទៀតបាន។
ជាគោលដៅរបស់ខ្ញុំសព្វថ្ងៃ ខ្ញុំខ្លួនឯងជាអ្នកវិនិយោគ នៅពេលដែលខ្ញុំយកអាជីវកម្មថ្មីចូលមក ហើយខ្ញុំមិនចេះ ខ្ញុំនឹងរកអ្នកចេះមកធ្វើ។ អ្នកដែលចេះមិនចាំបាច់បោះទុននោះទេ យើងគ្រាន់តែមានចំណេះសម្រាប់ធ្វើការងារទៅបានហើយ ខ្ញុំនឹងទុកភាគរយឱ្យ។ ខ្ញុំជាអ្នកបោះទុន អ្នកដែលចេះគាត់ជាអ្នកដំណើរការអាជីវកម្ម ហើយខ្ញុំគ្រាន់តែមើលបញ្ជីស្នាមប៉ុណ្ណោះ។
ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង ខ្ញុំឯណាទៅចេះផ្នែកសំណង់? ខ្ញុំអត់ចេះសំណង់ផងហ្នឹង! ហើយបើយកពេលទៅមើលសំណង់ ខ្ញុំមានពេលឯណាទៅធ្វើការងារផ្សេងទៀត? ដូច្នេះអ្វីដែលខ្ញុំធ្វើ គឺជ្រើសរើសបុគ្គលិកណាដែលពូកែដើម្បីឱ្យគេមកធ្វើការងារនេះ គឺជាការស្រេច។ សម្រាប់ខ្ញុំ ប្រសិនបើជាអ្នកពូកែ ខ្ញុំមិនខ្លាចនឹងចំណាយនោះទេ តែប្រសិនបើអ្នកមិនពូកែ សូម្បីឱ្យតែមួយសេនក៏ខ្ញុំស្តាយដែរ។
10.បើយើងគិតថា ជននោះពូកែ ហើយនៅពេលធ្វើ បែរជាមិនដូចយើងគិត តើលោកឧកញ៉ានឹងត្រូវធ្វើយ៉ាងម៉េចវិញ?
ចំណុចនេះគឺទាមទារឱ្យមានបទពិសោធ សម្រាប់ខ្ញុំៗចង់ដឹងថា មនុស្សណាពូកែ ឬមិនពូកែ ខ្ញុំនិយាយជាមួយតែមួយសន្ទុះនឹងដឹងច្បាស់តែម្តង។ ម្យ៉ាងទៀតយើងមានក្រុមមួយផ្សេងទៀតដើម្បីតាមដានមានន័យថា យើងមានក្រុមគ្រប់គ្រង (management team) មួយក្រុមទៀតដើម្បីតាមដានការអនុវត្តការងាររបស់អ្នកជំនាញ។ សម្រាប់ខ្ញុំ នៅពេលខ្ញុំដាក់អាជីវកម្មមួយឱ្យអ្នកណាម្នាក់ធ្វើ គឺមិនមែនឱ្យគាត់ជិះសេះលែងដៃនោះទេ ខ្ញុំមានក្រុមសម្រាប់តាមដានការអនុវត្ត និងជួយដល់ការងារពួកគាត់ឱ្យទទួលបានជោគជ័យ។
11.ក្នុងនាមជាអ្នកវិនិយោគ តើលោកមើលឃើញថាកម្ពុជាមានបញ្ហាប្រឈមអ្វីខ្លះលើវិស័យអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា?
អ្វីដែលជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់កម្ពុជា ទី1គឺ តម្រូវការទីផ្សាររបស់យើងតូច ដោយសារតែចំណូលរបស់ Middle class យើងនៅទាប (Middle class សំដៅលើមនុស្សដែលមានវ័យក្រោម40ឆ្នាំ)។
ប្រទេសមួយខ្លាំង វិស័យអចលនទ្រព្យមានភាពរឹងមាំ គឺអាស្រ័យលើ Middle class មានចំណូលកើនឡើងទើបអាចអភិវឌ្ឍបានលឿន។ នៅពេលដែលពួកគាត់មានការងារធ្វើល្អ មានចំណូលច្រើន នោះពួកគាត់នឹងហ៊ានចំណាយប្រាក់ដើម្បីទិញផ្ទះ ហេតុនេះហើយទើបយើងចង់ឱ្យមានការអភិវឌ្ឍលើជីវភាពអ្នកដែលមានចំណូលកម្រិតមធ្យមកើនឡើងឱ្យកាន់តែច្រើន ដើម្បីឱ្យទីផ្សារកាន់តែរីកធំ។
ចំណុចទី2 គឺប្លង់មេរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល៖ រាល់ថ្ងៃក្នុងនាមជាអ្នកអភិវឌ្ឍន៍យើងយល់ឃើញថា ការអភិវឌ្ឍអាចមានបញ្ហាខ្លះលើថ្លៃដើម ព្រោះប្រសិនបើយើងចង់អភិវឌ្ឍនៅជាយក្រុង អ្នកអភិវឌ្ឍន៍ទៅដល់រួចហើយ ទើបផ្លូវ លូទឹក និងភ្លើងទៅដល់តាមក្រោយ ខុសពីស្រុកគេដែលហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទៅមុនទើបអ្នកវិនិយោគទៅតាមក្រោយ។
ចំណុចទី3 គឺហិរញ្ញប្បទាន៖ ការគាំទ្រដោយហិរញ្ញប្បទានពីធនាគារនៅក្នុងស្រុកយើងអត់បើកទូលាយដូចស្រុកគេនោះទេ។ ធនាគារស្រុកគេ ការខ្ចីលុយទិញអចលនទ្រព្យគឺងាយបំផុត ព្រោះមានប្លង់តម្កល់ ហេតុនេះហើយទើបវិស័យអចលនទ្រព្យស្រុកគេកាន់តែរីកចម្រើន ព្រោះទាល់តែមានវិស័យហិរញ្ញវត្ថុជួយ។
12.តើបញ្ហាទាំងអស់នោះយើងត្រូវដោះស្រាយដូចម្តេច?
ខ្ញុំគិតថា រាល់ថ្ងៃរាជរដ្ឋាភិបាលបាន និងកំពុងដោះស្រាយហើយលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងអស់រួមទាំងប្លង់មេក៏រដ្ឋាភិបាលគិតគូរហើយដែរ គ្រាន់តែយើងត្រូវការពេលវេលាបន្តិចទៀតប៉ុណ្ណោះ។
ចំពោះបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុវិញ ធនាគារជាតិក៏កំពុងគិតគូរហើយដែរ បើសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន ប្រជាជនមានចំណូលកើនឡើង ដូច្នេះតម្រូវការនឹងកើតឡើងដោយឯកឯង។
បើយើងនិយាយពីគោលនយោបាយ និងការគាំពារសម្រាប់អ្នកវិនិយោគ ស្រុកខ្មែរយើងមានភាពល្អប្រសើរ បើប្រៀបធៀបនឹងស្រុកគេ។ ហេតុនេះយើងត្រូវមានស្ថេរភាពសង្គមដើម្បីទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគពីស្រុកគេបន្ថែមទៀត ព្រោះស្រុកយើងក៏ត្រូវការអ្នកវិនិយោគបរទេសដែរ។
យើងត្រូវតែអភិវឌ្ឍទៅដំណាលគ្នា ទាំងអ្នកទិញ និងអ្នកវិនិយោគ ដើម្បីធ្វើឱ្យទីផ្សារអចលនទ្រព្យកាន់តែរីកទៅមុខបន្ថែមទៀត។ ហើយដើម្បីរក្សាបានការអភិវឌ្ឍនេះយើងត្រូវការស្ថេរភាព និងសន្តិភាព ឬភាពគ្មានសង្គ្រាម។ ចំពោះប្រាក់ខែវិញ ប្រសិនបើយើងគិតពីប្រទេសក្នុងតំបន់ ខ្មែរយើងមានកម្រិតខ្ពស់ជាងប្រទេសដទៃ។ បញ្ហារាល់ថ្ងៃ គឺយើងខ្វះអ្នកគ្រប់គ្រងផ្នែកសំខាន់ៗ ដែលពួកគេទាំងអស់នោះមានប្រាក់ខែចាប់ពី 2ពាន់ដុល្លារឡើង ហើយដោយសារតែបែបនេះហើយ ទើបយើងទាញពួកគាត់ទៅវិញទៅមក ដែលធ្វើឱ្យពេលខ្លះការងារមិនសូវមានប្រសិទ្ធភាព។
ដើម្បីអភិវឌ្ឍអ្នកកម្រិតកណ្តាលឱ្យមានការអភិវឌ្ឍឡើង យើងចង់ឱ្យមានការរីកចម្រើនគ្រប់កន្លែងក្នុងប្រទេស មិនមែនអភិវឌ្ឍតែក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញទេ។ ជាឧទាហរណ៍ កម្មករម្នាក់គាត់ធ្វើការងារនៅភ្នំពេញបានប្រាក់ខែ170ដុល្លារ តែផ្ទះគាត់នៅខេត្ត គាត់ត្រូវចំណាយលុយច្រើន ព្រោះគាត់ត្រូវបង់លើថ្លៃជួលផ្ទះគេផង ថ្លៃទឹកភ្លើងផង និងចំណីអាហារផង។ ចុះប្រសិនបើគាត់នៅខេត្តហើយមានរោងចក្រនៅជិតផ្ទះ គាត់នឹងសន្សំបានច្រើន ហើយលុយដែលគាត់សល់ គាត់នឹងអាចគិតគូរទិញអចលនទ្រព្យបាន។
ចំណុចមួយទៀត គឺយើងចង់ឱ្យមានការរៀបចំគោលនយោបាយសម្រាប់តំបន់ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើរួចមកហើយនៅកំពង់សោម។ ក្រោយពេលមានគោលនយោបាយតំបន់សេរី (Free Zone) ភ្លាម យើងឃើញថាកំពង់សោមមានការរីកចម្រើនភ្លាមដែរ ហេតុនេះប្រសិនបើយើងមានគោលនយោបាយបែបនេះសម្រាប់តំបន់ច្រើនទៀត យើងនឹងអាចអភិវឌ្ឍបានគ្រប់ទីកន្លែង។
13.តើលោកឧកញ៉ាមានគោលដៅអ្វីជាបន្តទៀត?
ជាការពិតណាស់ អ្នករកស៊ីត្រូវមានគោលដៅច្បាស់លាស់។ អ្នករកស៊ីគេមានគោលដៅគោល 5ឆ្នាំ និងគោលដៅលម្អិតសម្រាប់មួយឆ្នាំៗ ដើម្បីឱ្យដឹងថា ឆ្នាំនេះចង់ធ្វើអ្វី? ហើយឆ្នាំក្រោយចង់ធ្វើអ្វី? ការរកស៊ីគឺចាំបាច់ត្រូវមានផែនការមេ ដើម្បីដឹងឱ្យច្បាស់ថា យើងនឹងទៅដល់កន្លែងណាខ្លះ? បើរកស៊ីគ្រាន់តែឃើញគេធ្វើអ្វី ហើយយើងធ្វើតាមគេនោះ យើងនឹងមិនអាចដឹកនាំទីផ្សារសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងបានទេ។ បើយើងនាំមុខគេ យើងនឹងអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយគេបានល្អ ព្រោះទម្រាំគេតាមទាន់ យើងអាចយកដើមបានមកវិញរួចបាត់ទៅហើយ។ នៅឆ្នាំនេះយើងនឹងបង្កើតតំបន់ SME និងមានគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍2 ផ្សេងទៀតនៅឆ្នាំក្រោយ។
14.សូមលោកឧកញ៉ាបង្ហាញអនុសាសន៍សម្រាប់អ្នករកស៊ីនៅកម្ពុជា?
ជាចុងក្រោយ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ឱ្យប្រជាជនខ្មែរយើង ឬអ្នករកស៊ីគួរចេះគិតគូរឱ្យបានហ្មត់ចត់ កុំធ្វើតាមគ្នា។ ខ្មែរយើងបើថាចូលចិត្តលក់ពោត គឺគាត់នឹងនាំគ្នាលក់ពោតដូចៗគ្នា។ ជាធម្មតា អ្នកទិញគេចង់ទៅរកកន្លែងដែលដូចគ្នានោះ តែអ្វីដែលយើងអាចធ្វើបានគឺ រកវិធីដើម្បីលក់ក្រូចឱ្យដាច់នៅកន្លែងលក់ពោត។ ហេតុនេះក្នុងនាមជាប្រជាជនខ្មែរ ខ្ញុំសូមជូនពាក្យ 3ម៉ាត់ទៅអ្នកទាំងអស់គ្នា ដែលទី1គឺ ហ្មត់ចត់ ទី2 គឺត្រូវមានការតាំងចិត្ត (Commitment) និងទី3 គឺកុំមានចិត្តលោភលន់។
ខ្ញុំចង់និយាយថា មានមុខរបរមួយដែលយើងបានសិក្សាហើយឃើញថាល្អណាស់ តែមិនចង់ឱ្យមិត្តភ័ក្ដិចូលហ៊ុនជាមួយទេ ចង់ធ្វើតែម្នាក់ឯង អត់ចង់ចែកនំឱ្យគេហូបជាមួយទេ តែយើងគួរប្រើពាក្យថា គួរញ៉ាំនំធំជាមួយគេ ជាជាងញ៉ាំនំតូចមួយតែម្នាក់ឯង ព្រោះថា បើយើងញ៉ាំនំធំជាមួយគេ ចំណែកនំដែលយើងនឹងទទួលបាន វាច្រើនជាងនំតូចដែលយើងញ៉ាំតែម្នាក់ឯងនោះទៅទៀត ហើយអ្វីដែលយើងទទួលបានថែមទៀតនោះគឺ ទី1 ហិរញ្ញវត្ថុច្រើន និងទី2 ចំណេះដឹង ពីព្រោះចំណុចខ្លាំងរបស់មនុស្សម្នាក់ៗគឺខុសៗគ្នា អ៊ីចឹងអ្វីដែលយើងមិនចេះ គឺត្រូវរកអ្នកចេះមកជួយយើង ហើយការចាប់ដៃគូជាមួយគ្នា រឿងសំខាន់គឺ ភាពស្មោះត្រង់៕
